سبک شناسی کلیات عبید زاکانی

استاد راهنما: غفوری علی اصغر

نگارش: محمدی حکیمه؛ دانشگاه یاسوج -. 1392.

چکیده

چکیدهعبید یکی از طنز‌پردازان و در عین حال منتقدان بزرگ اجتماعی ایران است. زبان و سبک نویسندگی عبید زاکانی دارای ویژگی‌هایی است که سبک او را از دیگر نویسندگان هم‌عصر و پیش از وی متفاوت می-سازد؛ به گونه‌ای که می‌توان او را از نویسندگان صاحب سبک برشمرد. عبید نه تنها در نقّادی و طنز-پردازی سرآمد است، بلکه شیوه‌ی نویسندگی او در نظم و نثر نیز دارای ارزش‌هایی قابل توجّه است. با وجود این‌ درباره‌ی او پژوهش‌های اندکی صورت گرفته‌است که با موضوع سبک‌شناسی ارتباط چندانی ندارد. با توجّه به اهمّیّت کلّیّات عبید زاکانی در میان آثار قرن هشتم و تفاوت شیوه‌ و سبک او با هم-عصران وی، بایسته است که ابعاد و زوایای سبکی نوشته‌های منظوم و منثور وی روشن گردد. در این پژوهش تلاش شده است آثار وی با نگاه سبک شناختی در سه سطح زبانی، فکری، و ادبی بررسی و اهمّیّت سبکی آثار وی روشن و با تحلیل‌های علمی بررسی و تبیین گردد. اهمّ نتایجی که در این پژوهش حاصل شده است، عبارت است از این‌که آثار منظوم و منثور عبید در سطح زبانی با آثار قرن هفتم و هشتم همانندی دارد؛ در عین حال ویژگی‌های کهن زبانی در آن کمتر از دیگر آثار دیده‌می‌شود. در سطح فکری کار عبید ویژه و در خور توجّه است، با وجود این‌که برخی مضامین خود را از نویسندگانی مانند سعدی گرفته‌است، ولی شیوه‌ی بیان او تفاوت بسیاری با شیوه‌ی آنان دارد، او با زبان طنز از اوضاع زمان خود سخت انتقاد کرده است، می‌توان گفت در سطح فکری صاحب سبک است. در سطح ادبی نیز در آثار منظوم از انواع صور خیال و آرایه‌های بدیعی استفاده کرده، ولی کلام او تعقید و ابهام ندارد و فصیح و ساده سروده شده‌‌است. انواع استعاره و جناس بیشترین بسامد را در آثار منظوم او دارد. آثار منثور عبید به شیوه‌ی نثر مرسل است، تنها در مقدمه‌ی برخی آثار کلام او مسجّع می‌شود. در آثار منثور در نهایت ایجاز، معانی مورد نظر خود را بیان کرده‌است. یکی از مهم‌ترین عناصر بیانی که در همه‌ی آثار عبید، به‌خصوص آثار منثور دیده می‌شود، طنز است.

واژگان کلیدی: سبک‌شناسی،سطح ،ادبی،زبانی،فکری،عبیدزاکانی

کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی