کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (ان.ال.ام.) United States National Library of Medicine

سال تاسیس: ۱۸۳۶ م.

وبگاه: http://www.nlm.nih.gov

موقعیّت: بتسدا

این کتابخانه که بخشی از مؤسسه ملی بهداشت امریکاست در شهر بتسدا، در ایالت مریلند در ۶ کیلومتری شهر واشینگتن دی.سی. قرار دارد. مجموعه کتابخانه، با بخش‌های خدمات فنی، خدمات عمومی و مدیریت کتابخانه در ساختمانی پنج طبقه قرار دارد و سایر فعالیت‌های کتابخانه در ساختمان ده طبقه دیگری با نام لیسترهیل متمرکز است.

تاریخچه

فعالیت این کتابخانه در ۱۸۳۶ از یک مجموعه کوچک کتاب و نشریه پزشکی در اتاق کار رئیس کل بهداری ارتش امریکا آغاز شد. در ۱۸۶۵ اداره این مجموعه به جان‌شاو بیلینگز (۱۸۳۸-۱۹۱۳)، یک پزشک جوان ارتش سپرده شد. تصدی وی نقطه چرخشی در تاریخ کتابخانه بود. طی شش سال، مجموعه کتابخانه به 13000 جلد، و در ۱۸۷۳ به 25000 جلد کتاب و 15000 جزوه و بروشور افزایش یافت، و در ۱۸۸۰ به 50000 جلد کتاب و 60000 جزوه و بروشور بالغ شد. در همان سال امانت‌دهی و پاسخگویی به سؤالات مرجع نیز آغاز شد. بیلینگز به تولید آثار مرجع و کتابشناختی دست زد و در ۱۸۷۹ نمایه‌نامه «ایندکس مدیکوس» را چاپ و منتشر کرد. متعاقب آن، نخستین جلد «فهرست کتابخانه اداره بهداری ارتش» ، که سیاهه‌ای از تک‌نگاشت‌ها و نشریه‌های کتابخانه برحسب موضوع و نویسنده بود، توسط وی منتشر شد. انتشار این فهرست ۱۵ سال تداوم یافت و به شانزده جلد رسید.

نام رسمی کتابخانه تا ۱۹۲۲، "کتابخانه اداره بهداری ارتش" بود، ولی در همان سال به "کتابخانه پزشکی ارتش" تغییر نام یافت و سی سال بعد (۱۹۵۲)، "کتابخانه پزشکی نیروهای مسلح" نامیده شد و بالاخره در ۱۹۵۶ رسماً "کتابخانه ملی پزشکی امریکا" نام گرفت. مکان کتابخانه پس از سه بار جابه‌جایی، در ۱۹۶۲ به محوطه فعلی در بتسدا منتقل شد.

از ۱۹۴۹-۱۹۶۳ یک پزشک ارتش،فرانک برادوی راجرز، مدیریت کتابخانه را برعهده داشت. در زمان وی، ساختار نظامی کتابخانه به ساختار تخصصی تبدیل شد. پی‌ریزی و بنیان ساختمان جدید کتابخانه در بتسدا انجام گرفت و طراحی و شکل‌گیری نظام تحلیل و بازیابی متون و منابع پزشکی (مدلارز) و «سرعنوان‌های موضوعی پزشکی (مِش)» آغاز شد. پس از وی در ۱۹۶۳، مارتین ام. کامینگز، عهده‌دار این سمت شد که تا ۱۹۸۳ فعالیت می‌کرد.

طی دو دهه مسئولیت وی، فعالیت‌ها و برنامه‌های نوینی در حوزه‌های مختلف پژوهش و تحقیق و توسعه خدمات تخصصی اطلاع‌رسانی در کتابخانه شکل گرفت و شبکه مدلاین نیز معرفی شد. از ۱۹۸۴ تاکنون (۲۰۰۵)، دانلد لیندبرگ، استاد آسیب‌شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه میسوری و مدیر گروه علوم اطلاع‌رسانی آن مرکز، مدیریت کتابخانه ملی پزشکی را برعهده دارد. در دوره مسئولیت وی، مرکز ملی اطلاع‌رسانی فناوری زیستی (ان.سی.بی.آی.) و مرکز ملی اطلاع‌رسانی پژوهش‌های خدمات بهداشتی و فناوری مراقبت‌های بهداشتی (نیچسر) تأسیس شد و کاربرد برنامه ارتباطی و رایانه‌ای با سطح کارآیی بالا (اچ.پی.سی.سی.) برای برنامه‌های کتابخانه‌ای نیز معرفی شد.

تشکیلات سازمانی

ساختار اداری کتابخانه از یک اداره مرکزی و شش گروه یا بخش عمده تشکیل می‌شود. در اداره مرکزی کلیه عملیات مدیریتی اعم از برنامه‌ریزی، نیروی انسانی، بودجه، قراردادها، خرید و تدارکات، روابط عمومی، و امور استخدام انجام می‌شود. شش گروه یا بخش عمده عبارتند از:

• فعالیت‌های کتابخانه: شامل فراهم‌آوری،فهرستنویسی، نمایه‌سازی، خدمات مرجع، نگهداری، امانت بین کتابخانه‌ای، مدیریت پایگاه‌های اطلاعاتی، اطلاعات پژوهشی درباره خدمات بهداشتی، شبکه ملی کتابخانه‌های پزشکی، و تاریخ پزشکی
• برنامه‌های برون سازمانی: شامل مدیریت بورس‌ها و طرح‌های پژوهشی
• خدمات اطلاع‌رسانی تخصصی: شامل اطلاعات بهداشت محیط و سم‌شناسی
• گروه تحقیق و توسعه: مستقر در مرکز ملی ارتباطات زیست پزشکی لیسترهیل
• مرکز ملی اطلاع‌رسانی فناوری زیستی  و برنامه‌های آن: درباره پایگاه‌های اطلاعاتی در حوزه بیولوژی مولکولی و توالی مولکولی
• اداره سیستم‌های ارتباطی و رایانه‌ای

در حال حاضر، نیروی انسانی شاغل در این کتابخانه ۶۲۵ نفر هستند.

مجموعه

کتابخانه ملی پزشکی امریکا بزرگ‌ترین مجموعه علوم زیستی، پزشکی، و بهداشت در جهان است. هم‌اکنون نزدیک به شش میلیون فقره مواد اطلاعاتی، اعم از کتاب، نشریه، مواد دیداری ـ شنیداری، آثار هنری ـ تاریخی، نگاره‌های معاصر، دستنوشته، پایان‌نامه، رساله، و مکاتبات خصوصی شخصیت‌های معتبر حوزه پزشکی و بهداشت، در آن نگهداری می‌شود. «خط‌مشی مجموعه‌سازی کتابخانه ملی پزشکی» که ویرایش سوم آن در ۱۹۹۳ تهیه شد، مبنای انتخاب و گردآوری منابع این کتابخانه است. کتابخانه، سالانه در حدود 22000 عنوان پیایند در بیش از 150000 نسخه از سراسر جهان دریافت می‌دارد. علاوه بر آن، سالانه حدود 20000 تک‌نگاشت به‌مجموعه آن افزوده می‌شود. مجموعه اصلی کتابخانه به‌صورت قفسه بسته نگهداری می‌شود و بنابه تقاضای مراجعه‌کننده در اختیار وی قرار می‌گیرد.

مجموعه‌ای از منابع مرجع، کتاب‌ها، و نشریات پر مراجعه، شامل بیش از ۴۵۰۰ کتاب، بیش از ۴۰۰ واژه‌نامه، و ۱۰۰ کتاب درسی؛ به‌علاوه نمایه‌نامه‌ها، چکیده‌نامه‌ها، و کتابشناسی‌های گوناگون؛ و نیز ۲۰۰ عنوان نشریه پر مراجعه در بخش مرجع و تالار اصلی کتابخانه قرار دارند. سالانه حدود 40000 نفر برای استفاده از منابع مرجع رایانه‌ای و چاپی به این کتابخانه مراجعه می‌کنند و کتابداران مرجع به‌صورت حضوری یا با استفاده از پست الکترونیکی و یا تلفنی، درخواست‌ها را پاسخ می‌دهند.

مجموعه منابع دیداری ـ شنیداری و کمک‌آموزشی این کتابخانه در بخشی از تالار مطالعه اصلی قرار دارد و در حال حاضر بیش از 60000 ماده دیداری ـ شنیداری مشتمل بر نوار ویدئویی، نوار فیلم شانزده میلیمتری، فیلم استریپ، اسلاید، پرتونگاری‌ها، نرم‌افزارهای رایانه‌ای، و انواع لوح فشرده تصویری و صوتی در این محل موجود است که اکثراً در حوزه پزشکی و به‌زبان انگلیسی هستند. بیش از ۳۰۰۰ ماده دیداری ـ شنیداری نیز در زمینه‌های تاریخ پزشکی موجود است. فهرست‌ها و راهنماهایی برای شناسایی و کاوش عناوین موجود تهیه شده است. همچنین کلیه عناوین و مشخصات هر نوع منبع از این مجموعه از طریق فهرست پیوسته همگانی کتابخانه، با نام تجاری لوکیترپلاس، در دسترس است.

مجموعه تاریخ پزشکی

مجموعه‌سازی مدبرانه جان شاو بیلینگز، موجب شکل‌گیری هسته مرکزی مجموعه تاریخ پزشکی و کتب نادر و کمیاب پزشکی شد. قدیمی‌ترین اثر پزشکی در این مجموعه، دستنوشته‌ای به‌زبان عربی و متعلق به سال ۱۰۹۴ است.

مجموعه تاریخ پزشکی کتابخانه مشتمل است بر مجموعه قابل توجهی از نسخه‌های خطی مربوط به سال‌های قبل از ۱۶۰۰ به‌صورت کاغذی و ریزفیلم شده، از جمله ۱۳۹ نسخه خطی فارسی و عربی پزشکی، حدود 60000 تصویر چاپی و عکس مربوط به تاریخ پزشکی و مواد دیداری ـ شنیداری، و مجموعه تاریخ شفاهی پزشکی بر روی نوار صوتی.

خدمات

خدمات این کتابخانه عبارتند از:

• خدمات کتابشناختی (سازماندهی): از آغاز شکل‌گیری کتابخانه، نمایه‌سازی و فهرستنویسی متون و منابع چاپی علوم زیستی و پزشکی اولویت داشته است. خدمات کتابشناختی کتابخانه، دسترسی به منابع کتابشناختی، نمایه‌ها، فهرست‌ها، و ارائه خدمات نوین، جست‌وجوی رایانه‌ای را فراهم می‌کند. از تولیدات این بخش می‌توان به «نمایه‌نامه ایندکس مدیکوس»، «نمایه‌نامه بین‌المللی متون پرستاری» و «نمایه‌نامه متون دندان‌پزشکی» اشاره کرد.

نمایه‌سازی مقاله‌های نشریه‌ها و فهرستنویسی تحلیلی، بر اساس واژگان مهار شده، معروف به «سرعنوان‌های موضوعی پزشکی (مش)» انجام می‌شود. همین سرعنوان‌ها، زیربنای تنظیم و تدوین واژه‌های کاوش برای بازیابی منابع موجود در فایل‌های رایانه‌ای کتابخانه ملی پزشکی و کلید راهیابی به «نمایه‌نامه ایندکس مدیکوس» و پایگاه اطلاعاتی مدلاین برای کاوش مقاله‌هاست. از ۱۹۶۵ کلیه رکوردهای فهرستنویسی در این کتابخانه به شکل ماشین‌خوان تهیه شده است. پیش از آن فهرست‌های مختلف چاپی و برگه‌های فهرستنویسی تولید می‌شد. در اوایل ۱۹۸۶، برگه‌دان حذف و دسترسی به اطلاعات رکوردهای فهرستنویسی تنها از طریق ایستگاه‌های کاری در اتاق مطالعه امکان‌پذیر است. رده‌بندی کتابخانه ملی پزشکی ان.ال.ام. که نخستین بار در ۱۹۵۱ تهیه شد، برای همه کتابخانه‌های پزشکی بزرگ و کوچک مناسب است. این طرح کلیه رشته‌های پزشکی و علوم وابسته را با استفاده از رمزهای Q1-Q2 و W-WZ، به‌صورتی کاملا متمایز با رده‌بندی کتابخانه کنگره، پوشش می‌دهد.

رده‌بندی ان.ال.ام. پس از ویرایش پنجم در سال ۱۹۹۹ دیگر به شکل کاغذی چاپ نمی‌شود و از ۲۰۰۲ صرفاً به شکل الکترونیکی و به‌صورت سالیانه در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. آدرس اینترنتی آن : /http://wwwcf.nlm.nih.gov/classاست.

از 22000 نشریه ادواری که به کتابخانه می‌رسد، حدود ۴۴۰۰ عنوان برای نمایه‌سازی مقالات آنها انتخاب می‌شوند. بدین ترتیب، سالانه حدود 400000 مقاله، نمایه شده و به پایگاه اطلاعاتی وارد می‌شود.

• اشاعه اطلاعات کتابشناختی: همان‌طور که قبلا گفته شد، این کتابخانه از ۱۸۷۹ تا به‌حال نمایه‌نامه «ایندکس مدیکوس» را چاپ و منتشر می‌کند. در ۱۹۶۴ اطلاعات ایندکس مدیکوس به همراه خلاصه‌ای از مقالات نمایه شده در آن به رایانه انتقال داده شد و نظام تجزیه و تحلیل و بازیابی متون و منابع پزشکی (مدلارز) به‌وجود آمد. در اوایل دهه ۱۹۷۰ تلاش به‌منظور به‌وجود آمدن نظام تجزیه و تحلیل و بازیابی متون پزشکی به‌صورت پیوسته آغاز شد و در ۱۹۷۱ مدلاین به‌وجود آمد. در دهه هشتاد، برنامه نرم‌افزاری گریت فول مد توسط کتابخانه معرفی شد، و به این ترتیب، راه‌اندازی و کاوش در مدلاین از رایانه محل کار، منزل و یا هر مکان دیگر میسر گردید. در ۱۹۹۳، کتابخانه ملی پزشکی از نخستین عرضه‌کنندگان وب سایت دولتی بود. متعاقب آن، در ۱۹۹۶، کاوش در مدلاین (با ثبت‌نام) از طریق محیط وب و برنامه گریت فول مد معرفی شد. بعد از یکسال، در ،۱۹۹۷ کاوش رایگان در مدلاین در محیط پاب مد امکان‌پذیر شد. از ۱۹۹۷ که مدلاین به‌صورت رایگان در محیط وب عرضه شد، میزان استفاده سالانه از 7000000 کاوش به 400000000 کاوش در سال ۲۰۰۲ رسیده است. در حال حاضر، با اتصال به محیط وب می‌توان در مجموعه‌ای عظیم مشتمل بر 14000000 مأخذ و چکیده کاوش کرد که از ۱۹۶۶ تاکنون، از ۴۴۰۰ عنوان مجله علمی معتبر نمایه‌سازی شده است. از سال ۲۰۰۰ تقریبآ هر نوع خدمتی که از سوی این کتابخانه عرضه می‌شد، اعم از کاوش و بازیابی داده‌های کتابشناختی پایگاه‌های اطلاعاتی، فهرست پیوسته، مرور تصاویر تاریخ پزشکی، و امانت بین‌کتابخانه‌ای، به آسانی از طریق محیط وب در اختیار همگان قرار گرفت. از نوامبر ۲۰۰۰، اتصال به وب‌سایت‌های ۱۲۰۰ ناشر مجلات پزشکی برای بازیابی و دریافت متن کامل مقاله‌های کاوش شده در مدلاین برقرار و پوشش زمانی مقاله‌ها گسترده‌تر شده است، به‌گونه‌ای که از ۱۹۵۸ تاکنون را دربرمی‌گیرد.
• خدمات مبتنی بر وب: انواع خدمات مبتنی بر وب این کتابخانه به شرح زیر است:

الف. مدلاین پلاس: این وب سایت انواع اطلاعات پزشکی و بهداشتی را به عموم افراد عرضه می‌کند و از ۲۰۰۲ از طریق صفحه اینترنتی کتابخانه ملی پزشکی و نیز با آدرس اینترنتی مستقل  http://medlineplus.govدر دسترس است. این وب‌سایت دارای بخش‌های بهداشت، اطلاعات دارویی، دایره‌المعارف پزشکی، واژه‌نامه پزشکی، راهنمای پزشکان و بیمارستان‌ها، اخبار پزشکی، و آموزش پزشکی محاوره‌ای و تعاملی است. کلیه اطلاعات موجود در این وب‌سایت از سوی مؤسسه بهداشت امریکا، انجمن‌های علمی و حرفه‌ای معتبر، و مؤسسه‌های بهداشتی غیرانتفاعی تأمین‌می‌شود.

ب. فهرست پیوسته کتابخانه (لوکیتر پلاس): در این فهرست که روزانه، بازسازی و روزآمد می‌شود و اطلاعات کتابشناختی مجموعه منابع کتابخانه اعم از تک‌نگاشت، پیایند، مواد دیداری ـ شنیداری، نرم‌افزارهای رایانه‌ای، و منابع الکترونیکی قابل کاوش و بازیابی است. فهرست پیوسته کتابخانه در محیط وب از ۱۹۹۹ عرضه شد و دسترسی به آن از طریق صفحه اینترنتی کتابخانه ملی پزشکی، و نیز با نشانی اینترنتی مستقل امکان‌پذیر است. این برنامه بخشی از نظام یکپارچه کتابخانه ملی پزشکی است و کاوش در آن به‌صورت ساده و پیشرفته انجام می‌گیرد. در کاوش ساده، کاربر قادر است در ۱۲ حوزه از جمله کلید واژه، نویسنده، عنوان، نام مجله، رده‌بندی، فهرست‌های مستند موضوعی، و عنوان کاوش نماید؛ نتایج آن به‌صورت الفبایی و نیز برحسب میزان ارتباط منظم می‌شود. برای هر رکورد، سه شکل نمایش وجود دارد: اطلاعات توصیفی و تحلیلی، موجودی، و فرمت مارک.

در کاوش پیشرفته، کاربر کلید واژه‌های خود را یا در فیلدهای خاص و یا در کل یک رکورد با استفاده از عملگرهای منطق بولی کاوش می‌کند. از بیست و یکم ژانویه ۲۰۰۳ نیز امکان کاوش در بیش از 10175000 فهرست‌های مستند مؤلف؛ موضوع؛ تنالگان اعم از سازمان‌ها، همایش‌ها، مکان‌های جغرافیایی؛ و نیز عناوین قراردادی مجموعه منابع کتابخانه ان.ال.ام. از طریق کاوش پیشرفته لوکیترپلاس فراهم شد.

همچنین از طریق این فهرست پیوندهایی با بعضی مجله‌های الکترونیکی برقرار شده است. نتایج جست‌وجو نیز قابلیت انتقال و بارگذاری، ارسال با پست الکترونیکی، و چاپ را دارند.

ج. دروازه اطلاعاتی: این برنامه از سال ۲۰۰۰ با نشانی اینترنتی : http://gateway.nlm.nih.govعرضه شده است تا به کاربران امکان کاوش همزمان در چند سیستم اطلاعاتی را بدهد. در حال حاضر می‌توان نیمی از پایگاه‌های اطلاعاتی موجود در این کتابخانه مانند مدلاین و مدلاین پلاس را از این طریق کاوش کرد. خدمات امانت الکترونیکی بین کتابخانه‌ای نیز در آن عرضه می‌شود. در این محیط، کاربر با وارد کردن کلمه موردنظر در مجموعه‌های جداگانه مانند مقاله‌های مجلات، کتاب‌ها، پیایندها، مواد دیداری ـ شنیداری، چکیده مقاله کنفرانس‌ها، بانک‌های اطلاعاتی، و اطلاعات عمومی پزشکی، جست‌وجو می‌کند.

د. شخصیت‌های علمی: وب سایت این مجموعه در ۱۹۹۸ راه‌اندازی شد. در این مجموعه، منابع آرشیوی متعلق به دانشمندان برجسته حوزه علوم زیستی و پزشکی در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

ه  . فهرست ان.ال.ام: این فهرست یک واسط کاوش جامع به‌منظور جست‌وجو و دسترسی به داده‌های کتابشناختی (فهرستنویسی شده و نشده) بیش از یک میلیون مجله، کتاب، ماده دیداری ـ شنیداری، نرم‌افزار رایانه‌ای، منابع الکترونیک کتابخانه ان.ال.ام. از طریق نظام بازیابی اینترز است که در محیط پاب مد عرضه می‌شود. این فهرست هر هفته روزآمد می‌شود و به لوکیترپلاس نیز پیوند دارد. تفاوتش با لوکیترپلاس این است که این فهرست فقط واسط کاوش منابع اطلاعاتی این کتابخانه است، حال آنکه لوکیترپلاس یک فهرست پیوسته مبتنی بر وب است که اطلاعات توصیفی و تحلیلی هر منبع را به اضافه موجودی آن ارائه می‌کند.

بخش‌های تخصصی

یکی از این بخش‌ها مرکز ملی ارتباطات علوم زیستی و پزشکی لیسترهیل (۱۹۶۸) است که بخش پژوهش و توسعه کتابخانه ملی پزشکی محسوب می‌شود. این مرکز در امر تهیه، راه‌اندازی، و تکمیل نظام پیوسته کاوش و بازیابی (مدلاین) در اواخر دهه ۱۹۶۰ نقش اصلی را ایفا کرد. همچنین ایجاد پایگاه‌هایی مانند "شخصیت‌های علمی" و "دروازه اطلاعاتی" که پیش‌تر به آن اشاره شد، برعهده این مرکز بود. مرکز ملی اطلاعات فناوری زیستی (۱۹۸۸) نیز یکی دیگر از بخش‌های تخصصی است. هدف از ایجاد آن، تهیه منبع جامع اطلاعاتی در حوزه زیست‌شناسی مولکولی است و کارآمدترین ابزار تولید شده آن "اینترز" است. در محیط اینترز، از طریق یک واسط کاوش به‌نام پاب مد می‌توان انواع پایگاه‌های اطلاعاتی ساخته شده این مرکز، مانند بانک ژن‌ها، پایگاه اطلاعاتی توالی پروتئینی و نیز مدلاین را کاوش کرد.

خدمات بیرونی و ابتکارات

از جمله خدمات این کتابخانه بیش از پنجاه جایزه است که به کتابخانه‌ها و مؤسسه‌های بهداشتی و درمانی اهدا می‌شود و هدف آن پشتیبانی از شبکه ملی کتابخانه‌های پزشکی در ایالات متحده امریکاست. اقدام دیگر، کمک مالی به کتابخانه‌های پزشکی مناطق محروم و کوچک است که با هدف ترویج خدمات الکترونیکی اطلاع‌رسانی پزشکی صورت می‌گیرد. همچنین برنامه‌هایی به‌منظور تشویق دانشگاه‌های ویژه سیاهپوستان برای برگزاری دوره‌های آموزشی ـ پژوهشی در سطح کارشناسی دارد. مشارکت در پژوهش‌های بین‌المللی و بین سازمانی برای مقابله با مالاریا، از طریق ایجاد سایت‌های پژوهشی در کشورهای مالی، کنیا، کامرون، غنا، و تانزانیا، و انتقال اطلاعات به‌صورت صدا، داده، تصویر و فیلم از طریق اینترنت به‌دانشمندان این کشورها از دیگر خدمات امدادی این کتابخانه است.

از آنجا که کتابخانه برای اشاعه و توزیع بسیاری از خدمات و داده‌ها، به اینترنت و محیط وب وابسته است، با همکاری گروهی از مؤسسه‌های دولتی، دانشگاهی، و صنعتی که خواهان اطلاع‌رسانی سریع‌تر، امن‌تر، و وسیع‌تر هستند طرح جامعی را با عنوان نسل بعدی اینترنت (ان.جی.آی.)  آغاز کرده و تا به امروز در بیش از پنجاه برنامه گوناگون نظیر "پزشکی از راه دور" ، "تصویربرداری"، و "انسان مرئی"، سرمایه‌گذاری کرده است. هدف از اجرای این برنامه‌ها، استفاده بهینه از امکانات دیجیتالی شبکه اینترنت، برای افزایش کیفیت مراقبت‌های بهداشتی و کاهش هزینه خدمات بهداشتی و درمانی است.

تصاویر کتابخانه