تحلیل کارکرد روایی طنز در ادبیات کودک و نوجوان
استاد راهنما: ذوالفقار غلامی
نگارش: فاطمه سعید فر
مقطع: دکتری
دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده ادبیات1397
چکیده
طنز، شوخی و سرگرمی از ضروریات زندگی کودکان است و عوامل گوناگونی می‌تواند شادی‌بخش دنیای کودکی باشد. ادبیات داستانی طنز یکی از راه‌های ایجاد سرگرمی برای کودکان است که با توجه به ماهیت انتقادی طنزمی تواند به‌صورت غیرمستقیم، به بُعد آموزشی ادبیات کودک نیز کمک کند. تحلیل داستان‌های طنز ادبیات کودک نشان می‌دهد که طنز به عناصر روایی ادبیات کودک در ایران چه ویژگی‌هایی بخشیده است. برای پژوهش در موضوع این رساله، از روایت‌شناسی مکتب پاریس استفاده شده تا به شیوه تحلیلی-توصیفی موقعیت‌های روایی، پیرنگ و نحو روایی در آثار برگزیده چهار طنزپرداز ادبیات نوجوان، هوشنگ مرادی کرمانی، فرهاد حسن زاده، احمد اکبرپور و سید سعید هاشمی مورد بررسی قرار گیرد. از مهم‌ترین نتایج پژوهش آن است که در موقعیت‌های روایی، جایگاه برتر راوی و نیز فاصله زمانی و مکانی او نسبت به وقایع دنیای کنشگران به او امکان می‌دهد تا تفسیری متفاوت با لحن طنزآمیز به مخاطب ارائه کند. از طرف دیگر، جایگاه برتر مخاطب و نیز پیش‌آگاهی او نسبت به عناصر طنز در دریافتِ طنزِ مورد‌نظرِ راوی بسیار مهم است. بیشتر داستان‌های پیکره این رساله، از راوی همسان بهره گرفته‌اند که برای مخاطب نوجوان همدلی بیشتری را فراهم می‌نماید و لحنِ طنزِ راوی-کنشگر را باورپذیرتر کرده است. در پیرنگ، بسیاری از داستان‌ها پس از ورودِ نیرویِ تخریب‌کننده به پایان رسیده‌اند. پایان داستان‌ها در این نقطه حساس، ساده‌ترین شیوه طنزپردازی است و عنصر غیرمنتظره بودن طنز را نشان می‌دهد. نویسندگان داستان‌های طنز گاه به بخش‌هایی از پیرنگ بیشتر پرداخته و از اطناب در توصیف استفاده کرده‌اند. در بیشتر داستان‌ها، نیروهای تخریب‌کننده یا سامان دهنده عوامل بسیار ساده زندگی هستند. در نحو روایی، معمولاً شیء ارزشی‌های غیر مهم با بیان راوی مهم جلوه می‌کنند تا حرکت روایی موجه باشد. با این حال، حرکت روایی ناتمام باقی می‌ماند. تحلیل نهایی داستان‌های طنز ادبیات نوجوان نشان می‌دهد که طنز علاوه بر تأثیرگذاری در زبان و موقعیت‌های جزئی، موقعیت‌ها و نظام‌های فکری قابل انتظار از جهان داستانی را برهم می‌زند و ساختار کلی روایت را دستخوش تغییر می‌کند.
کلمات کلیدی: ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات داستانی، طنز، روایت شناسی
این پایان نامه در کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی موجود است
