۱۳۹۸-۰۸-۰۲

آثار نفیس خطی ریاضیدان و منجّم قرن سوم در گنجینۀ رضوی

آثار خطی نفیسی از ثابت‌بن‌قرّۀ حرانی، ریاضیدان و منجّم بزرگ قرن سوم هجری قمری در گنجینۀ رضوی نگهداری می‌شود که قدمت برخی نسخه‌ها به قرن هفتم می‌رسد.
به گزارش گنجینۀ رضوی، آثار ثابت بن قرۀ حرانی در موضوع ریاضیات و هندسه، نجوم و پزشکی به سه دستۀ تألیف و ترجمه و تصحیح تقسیم می‌شود که نسخه‌های خطی ارزشمندی از این آثار در مخزن خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
از آثار تألیفی او در ریاضیات و هندسه به زبان عربی می‌توان به نسخه‌هایی از «مخروط مکافی (مساحت)» کتابت قرن نهم قمری، «تصحیح مسائل جبر به برهان هندسی» یا «وجیزه مختصر» کتابت قرن یازدهم قمری و کتاب «ثابت بن قره فی القرسطون» کتابت سال 839 قمری به خط نستعلیق عبدالرزاق بن محمد منجّم کاشانی که بر کاغذ سمرقندی به رنگ نخودی آهارمهره با جلد تیماج عنابی ضربی با ترنج هندسی شرفه‌دار و جدول زنجیره‌ای کتابت شده اشاره کرد.
دو اثر تألیفی دیگر در موضوع پزشکی و طب به زبان عربی، «ذخیره» کتابت سال 986 قمری و «الذخیره فی علم الطب» یا «کناش ثابت بن قره» کتابت ربیع‌الثانی 989 را می‌توان نام برد.
برخی آثار وی از زبان یونانی به عربی ترجمه شده و عموماً به دست محمدبن محمدنصیرالدین طوسی در قرن هفتم تحریر شده که «تحریر ظاهرات الفلک» نوشتۀ اقلیدس کتابت قرن سیزدهم و دو اثر از ارشمیدس، ریاضیدان یونانی، با عنوان «تحریر کتاب المفروضات» و «تحریر کتاب المأخوذات» از آن جمله است.
آثار ترجمۀ ثابت به زبان عربی از آثار آوتولوکوس، ریاضیدان یونانی، نیز شامل «تحریر الطلوع و الغروب» کتابت قرن دهم و چند نسخه از «تحریر الکره المتحرکه» به کتابت قرن دهم و یازدهم قمری است.
دو اثر تصحیح نیز از ثابت بن قره که هردو تألیف بطلمیوس و ترجمه‌شده به زبان عربی است با عنوان «شکل القطاع» در ریاضیات کتابت قرن دوازدهم قمری و «اربع مقالات» در هیئت و نجوم به ترجمۀ «اسحاق‌بن حنین» که به خط نستعلیق بر کاغذ الوان کتابت شده است، در گنجینۀ کتب خطی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

 

افزودن دیدگاه جدید:

متن ساده

HTML محدود

Image CAPTCHA
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید