31خرداد/ شهادت دکتر مصطفی چمران
وی دوران ابتدایی را در مدرسه انتصاریه و دوره متوسطه را در دبیرستان البرز و دارالفنون به پایان رسانید. مصطفی چمران به علت علاقه شدیدی که به یادگیری مسائل مذهبی داشت از 15 سالگی در درس تفسیر حضرت آیه الله طالقانی و دروس منطق و فلسفه استاد شهید مرتضی مطهری شرکت نمود و از این رهگذر بهره‌های فراوانی برد.
او به هنگام تحصیل در دانشکده فنی به عضویت انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران درآمد و از اعضای فعال این انجمن شد و در جریانات ملی شدن صنعت نفت و مبارزات پس از آن فعالانه شرکت جست.
در سال 1332ه. ش با استفاده از بورس تحصیلی دانشجویان ممتاز جهت ادامه تحصیل عازم آمریکا شد و در دانشگاه کالیفرنیا، تحصیلات خود را آغاز کرد. وی در همان دانشکده، انجمن اسلامی دانشجویان را بنا نهاد و وقتی که رژیم شاه از فعالیت‌های اسلامی‌اش در آمریکا مطلع شد، بورس وی را قطع کرد. چمران با دریافت ممتازترین درجه علمی که همراه با تحسین بسیاری از صاحبنظران بود، درجه دکترای الکترونیک و فیزیک پلاسما را اخذ کرد.
پس از واقعه 15 خرداد 1342، تصمیم به مبارزه مسلحانه با رژیم گرفت و به همین منظور عازم مصر شد و مدت دو سال دوره آموزش‌های چریکی و جنگ‌های پارتیزانی را گذراند. چمران با جمال عبدالناصر رییس جمهور وقت مصر در مساله ناسیونالیسم عربی که ناصر به آن دامن می‌زد، اختلاف نظر پیدا کرد و پس از فوت وی عازم لبنان شد. همزمان با ورود خود به لبنان آموزش دوره چریکی مبارزان ایرانی را آغاز کرد و با کمک امام موسی صدر که از سوی حضرت امام( ره) به نمایندگی ایشان به لبنان اعزام شده بود، گروه((حرکت محرومین)) را بنا نهاد و جناح نظامی آن را که به جنبش امل موسوم است، پایه‌گذاری کرد و براساس مبانی اسلام مشغول به فعالیت در این گروه‌ها شد.
با اوجگیری انقلاب اسلامی در ایران که منجر به براندازی رژیم شاهنشاهی و جانشینی رژیم الهی جمهوری اسلامی گردید، دکتر چمران پس از 23 سال که از وطن دور بود به ایران بازگشت و در نخستین اقدام خود، نخستین گروه از سپاه پاسداران را در سعدآباد تشکیل داد و به آموزش آنان پرداخت. در همان زمان به معاونت نخست وزیر منصوب شد.
با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در 31 شهریور 59، دکتر چمران در همراهی با حضرت آیت الله خامنه‌ای(( مدظله‌العالی)) با اجازه از حضرت امام( ره) عازم جبهه‌های جنگ شد. دکتر چمران ستاد جنگ‌های نامنظم را در اهواز تشکیل داد و به سازماندهی آن گروه چریکی پرداخت.
دکتر چمران اقدام بسیار مهمی که در جنگ کرد این بود که واحد مهندسی بسیار فعالی را برای ستاد خود فراهم کرد که در یک مورد، با نصب پمپ‌های بسیار قوی آب رودخانه کارون را پمپاژ و با ساخت کانالی به طول 20 کیلومتر و عرض 100 متر این آب را به درون کانال سرازیر کردند و باعث شدند تا تانک‌های دشمن برای فرار از زمین‌های باتلاقی، کیلومترها عقب‌نشینی کنند و از فکر تسخیر اهواز خارج شوند و این همه در مدت یک ماه صورت پذیرفت.
از دیگر کارهای اساسی دکتر چمران که در جنگ شاخص بود، ایجاد هماهنگی بین نیروهای سپاه و ارتش که در کنار اینها نیروهای مردمی نیز بودند و در عملیات‌ها دلاورانه می‌جنگیدند بود. در زمانی که سوسنگرد به دست دشمن افتاد، وی برای آزادسازی شهر سوسنگرد عازم این منطقه شد و در همین زمان از ناحیه پای چپ مجروح شد. چمران تنها یک شب را در بیمارستان اهواز گذراند و بلافاصله عازم مقر ستاد جنگ‌های نامنظم شد. دکتر چمران در تاریخ 30 خرداد 1360 و یک روز قبل از شهادتش در اهواز و در جلسه شورای عالی دفاع برای آخرین بار شرکت کرد و پس از آنکه خبر شهادت فرمانده نیروهای دهلاویه، ایرج رستمی را در سحرگاه 31/3/1360 دریافت کرد، به سرعت فرد دیگری را برای فرماندهی انتخاب کرد و با خود به دهلاویه برد. او به طرف سوسنگرد به راه افتاد و در پشت نزدیکترین خاکریز با عراقی‌ها ایستاد. خمپاره‌ها چپ و راست در اطراف او به زمین می‌خوردند که ناگهان خمپاره‌ای در نزدیکی او منفجر شد و وی را از ناحیه پشت سر مورد اصابت ترکش قرار داد. در حالی که یارانش جهت نجات او از مرگ اقدامات وسیعی را انجام می‌دادند او که درحال اغما بود سرانجام به دیدار معشوق شتافت و در داخل آمبولانس، در مسیر سوسنگرد به اهواز دعوت حق را لبیک گفت و به مقام رفیع شهادت نایل آمد.
روحش شاد و راهش پر رهرو باد
منبع: روزها و رويدادها روزهاي شمسي/ تهيه و تنظيم دفتر عقيدتي سياسي فرماندهي معظم کل قوا.- تهران: رامين، ۱۳۷۶.