نسخه‌های خطی از «سلمان فارسی» در گنجینۀ رضوی
به گزارش گنجینۀ رضوی، مسئول امور مخازن نسخ خطی و چاپ سنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با بیان این‌که سلمان فارسی، صحابی مشهور پیامبر(ص) و از یاران امام علی(ع)، با القاب «فارسی»، «محمدی» و «پاک» است که حضرت علی(ع) به او لقب «لقمان حکیم» داده بود، گفت: در حال حاضر، افزون بر 30 نسخۀ ارزشمند خطی و چاپ سنگی با موضوع سلمان فارسی، در گنجینۀ کتب خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
سید محمدرضا فاضل هاشمی ابتدا به نسخۀ خطی نفیسی از کتاب «مجمع الغرائب» شیخ کفعمی اشاره کرد که در قرن دهم نزدیک به زمان تألیف کتابت شده و در آن مبحثی دربارۀ کیفیت اسلام سلمان فارسی بیان شده است.
وی به نسخۀ نفیسی که در قرن ششم قمری به‌دست محمدبن احمد فتال نیشابوری تألیف شده اشاره و خاطرنشان کرد: «روضه الواعظین و بصیره المتعظین» کتابی است که در بخشی از آن با عنوان «اسلام سلمان فارسی»، در کنار دیگر مباحث اخباری و اخلاق اسلامی، به سلمان پرداخته شده است. کتابت آن در قرن نهم به خط نسخ بر کاغذ نخودی بوده و اهدایی ابن‌خاتون عاملی در سال 1067هجری قمری است.
فاضل هاشمی کتاب «احتجاج» شیخ طبرسی را اثر دیگری عنوان کرد که در بخشی از آن به احتجاج سلمان فارسی پرداخته شده و نسخۀ آستان قدس از این اثر، به کتابت 1083قمری است.
مسئول امور مخازن نسخ خطی و چاپ سنگی، به کتاب «بحرالفوائد و عقدالفرائد» تألیف قرن یازدهم قمری اشاره کرد که در بخشی از آن، سرگذشت‌نامۀ سلمان فارسی آمده است و در این باره توضیح داد: این کتاب به زبان فارسی به‌دست محمد‌شفیع حسینی اصفهانی تألیف شده و نسخۀ آستان قدس، در سال 1271قمری، به‌نام میرزامحمدتقی، به خط نسخ 25 سطری بر کاغذ حنایی کتابت شده است.
وی به اثری با عنوان «خبر وفات سلمان فارسی» اشاره و تصریح کرد: این نسخه در موضوع اخبار، به زبان عربی تألیف و به خط نسخ 20 سطری کتابت شده و اهدایی خان‌بابا مُشار است.
فاضل هاشمی با بیان این‌که در کتب شرح حال عرفا هم به سلمان پرداخته شده، «تذکره‌الأولیاء» عطار را از جمله کتبی دانست که از سلمان در مقام عارف یاد کرده است و نسخه‌های متعددی از این کتاب، در گنجینۀ کتب خطی موجود است. او در این باره افزود: نسخۀ خطی دیگر با نام «عرفان در زندگی سلمان فارسی» به‌دست ابوالقاسم لطفی تألیف و به‌دست مؤلف به خط نستعلیق تحریری با خودکار کتابت شده و اهدایی مرحوم دکتر محمود فاضل مطلق یزدی در شهریور1391 است.
وی به اثری تألیف «شاذان‌به جبریل شاذان قمی» در قرن ششم قمری اشاره کرد و ادامه داد: عنوان آن، «الروضه فی فضائل علی(ع)» یا «مناقب» است که در بخشی از آن، حکایت سلمان فارسی ذکر شده است. کتابت این نسخه، به خط نسخ بر کاغذ فرنگی به رنگ شکری آهارمهره بوده، در سال 1287 قمری کتابت شده و وقفی میرزارضا نائینی در مرداد1311 است.
فاضل هاشمی در پایان از برخی نسخه‌های چاپ سنگی نام برد و گفت: از جمله این نسخه‌ها، «نفس الرحمن فی فضائل سلمان»، «قرآن، سلمان، ایران»، «عین الإحسان» با موضوع سرگذشت‌نامۀ سلمان و «حیات سلمان الرضوان علیه» به زبان اردوست.
گفتنی است که بنا بر برخی روایات، سلمان ابتدا ایرانی و زرتشتی بود و روزبه نام داشت. سپس در نوجوانی پیرو مسیحیت شد و پس از شنیدن پیشگویی مسیحیان دربارۀ ظهور پیامبری در سرزمین عرب‌ها، به حجاز رفت. در مدینه، پیامبر اکرم(ص) را دید و وقتی نشانه‌های گفته‌شده را در او یافت، به او ایمان آورد. پیامبر(ص) هم او را که به بردگی گرفته شده بود، آزاد کرد و نام سلمان را بر او گذاشت. مدفن وی در مدائن، به بقعۀ «سلمان پاک» مشهور است.