3هزار نسخۀ خطی و چاپ‌سنگی از شیخ بهایی در کتابخانۀ رضوی
به گزارش گنجینۀ رضوی، مسئول امور ارزشیابی نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اعلام کرد: بهاء الدین محمد عاملی معروف به شیخ بهایی بیش از 90 کتاب و رساله در سیاست، فقه و حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان و تصوف، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک نگاشته و اشعار بسیاری نیز به زبان‌های عربی و فارسی از او به یادگار مانده است که بیشتر آنها در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
سید محمدرضا فاضل هاشمی در این رابطه افزود: بیشتر این آثار که برخی را خود شیخ، شرح و تصحیح کرده، در کتابخانۀ شخصی او نگهداری می‌شده که وی شخصاً آنها را به کتابخانۀ آستان قدس رضوی اهدا کرده و یادداشت وقف با دستخط و مهر و امضای شیخ در این آثار به چشم می‌خورد.
وی شیخ بهایی را از واقفان عمدۀ آستان قدس رضوی دانست که دستخط و تأیید او بر بسیاری از نفایس خطی آستان قدس رضوی دیده می‌شود. او خاطرنشان کرد: قرآن‌های منسوب به دستخط امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) به خط کوفی و بر روی پوست آهو از نفایسی است که از طرف شاه عباس صفوی وقف شده و وقف‌نامۀ آن به دستخط شیخ بهایی است و هرکدام از این قرآن‌ها، جزو شاهکارهای هنر اسلامی قرون اولیه به شمار می‌رود. وی مجموع قرآن‌های وقفی منسوب به دستخط اهل بیت(ع) با امضای شیخ بهایی را 16 نسخه ذکر کرد.
فاضل هاشمی در ادامه به معرفی یکی از برجسته‌ترین آثار شیخ بهایی در حوزه علوم و معارف اسلامی پرداخت که در سال 1017 در اصفهان کتابت شده و تصریح کرد: «مشرق‌الشمسین و اکسیرالسعادتین»، اثر تألیفی شیخ،کتاب فقه استدلالی امامیه است و چهار منهج در عبادات، عقود، ایقاعات و احکام زبان عربی را در بردارد. شیخ بهایی در این اثر هر مسئله را به آیات و احادیث کتب اربعه استناد کرده و سپس به تفسیر و بررسی اجمالی هریک از آنها پرداخته است. وی گفت: این اثر در زمان مؤلف، سال 1017 قمری به دست بهاءالدین علی حسینی توسی به نسخ کتابت شده است و در سال 1021 قمری توسط شیخ بهایی وقف آستان قدس رضوی شده است.
او همچنین از کتاب «اربعین حدیث» معروف به «اربعین» به زبان عربی نام برد و اظهار کرد: این نسخه به تاریخ کتابت 1010 قمری و وقف سال 1309 شمسی از آثاری است که خود شیخ بهایی بر آن شرح نگاشته و ابن خاتون، شاگرد وی، آن را به فارسی ترجمه و شرح کرده است. فاضل هاشمی تأکید کرد: هرچند عالمان شیعی بسیاری به تألیف اربعین پرداختند، اما این اثر که آن را به نام «چهل حدیث» نیز خوانده‌اند، از بهترین و معروف‌ترین اربعین‌ها به شمار می‌رود.
وی به نسخۀ ارزشمند دیگری از آثار این دانشمند نامدار عصر صفوی اشاره کرد و توضیح داد: این اثر با عنوان «منتخب تأویلات» در تفسیر قرآن کریم است که در سال 1014 کتابت و در 1067 توسط ابن خاتون عاملی وقف شده است.
این نسخه‌شناس همچنین «اثنی عشریات خمس» به کتابت سال 1027 در مشهد را از دیگر نفایس این مجموعه خواند و تصریح کرد: این نسخه که به «رسایل خمس اثنی‌عشریه» و «رساله اثنی‌عشریه» نیز معروف است، پیرامون طهارت، نماز، زکات، روزه و حج تألیف شده است و نادرشاه افشار آن را در سال 1145 وقف کرده است.
گفتنی است که بهاءالدین محمدبن حسین بن عاملی، معروف به شیخ بهایی، دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است. وی در بیست سال آخر عمر خود عنوان «شیخ الاسلامی» در دربار شاه عباس اول صفوی داشت و در سال ۱۰۳0 هجری قمری مصادف با 1000 هجری شمسی در اصفهان درگذشت و بر اساس وصیتش، او را در آستان قدس رضوی و در کنار مزار علی بن موسی الرضا(ع) به خاک سپردند.