گذری بر پیشینه کهن «مهرداری» در تشکیلات اداری آستان قدس رضوی

به گزارش گنجینه رضوی، آمنه موسوی؛ کارشناس مستندسازی اسناد مرکز اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، «مهردار» را شغل حساسی در تشکیلات اداری آستان قدس رضوی عنوان کرد که بنا به اهمیت جایگاه آن صاحبان این مناصب از میان نزدیکان شاه انتخاب می‌شدند.

وی با اشاره به سابقه وجود این منصب از دوران صفویه، به بیان وظایف آن پرداخت و حوزه کاری مهردارآستانه را علاوه بر نگهداری مهرهای آستانه، مهر کردن اسناد مربوط به امورات و هزینه‌های آستان قدس، اماکن متبرکه و موقوفات آن با اجازه و دستور متولی وقت یا نایب التولیه عنوان کرد که او نیز از شاه دستور می‌گرفت.

موسوی تصریح کرد: از آنجایی‌که نظام دیوانی آستان قدس رضوی به تقلید از تشکیلات اداری دربار و در ارتباط با آن شکل‌گرفته بود لذا منصب مهرداری در این مجموعه نیز اهمیت پیدا کرد.

وی همچنین به جایگاه منصب مهردار در حکومت‌های صفوی، افشاریه و قاجاریه اشاره داشت و در این باره گفت: از دوره صفویه و افشاریه اسنادی مربوط به پرداخت مواجب، وظیفه، مرسوم، قبض وصول، انتصاب و تعیین حقوق برای مهردار وجود دارد که در مقایسه با دوره قاجار کمتر است اما در دوره قاجار برعمده اسناد مربوط به بروات و هزینه‌های آستان قدس رضوی مهر مهردار مشهود است.

موسوی همچنین با توجه به کاربرد القاب و عناوین خاص برای مهردار در منابع و اسناد آستان قدس رضوی، این منصب را دارای پایگاه اجتماعی ویژه‌ای عنوان کرد.

وی ادامه داد: از دوره پهلوی به بعد با منسوخ شدن مهرهای حقیقی و جایگزین شدن امضا به‌ جای آن منصب مهرداری آستانه متروک شد و مهر سازمان‌ها و ادارات (مهر حقوقی) رواج پیدا کرد.

این کارشناس با اشاره به قدیمی‌ترین سند منصب مهرداری متعلق به سال 1001 ق، آن را متعلق به «آمیرزاکِه موسوی» عنوان کرد که اولین مهردار آستان بوده است.

گفتنی است مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی با نگهداری 13 میلیون برگ سند مکتوب و غیر مکتوب، به عنوان بزرگترین مرکز آرشیوی بین مراکز اسناد بقاع متبرکه جهان شیعی شناخته می‌شود که با هدف حفظ و نگهداری اسناد تولید شده در حرم مطهر رضوی و جذب اسناد مردمی از طریق اهدا، وقف و خریداری آن شکل گرفته است.