نشانه های بهار در گنجینه رضوی

مراسم‌های آیینی که از آموزه‌های دینی و ماورایی سرچشمه گرفته و گواهی برای بیان احساسات زائران این حرم نورانی به ولی نعمتشان است.
نشانه‌ها، نمادها و سنت‌هایی که در دوره‌های مختلف تاریخ‌های حکومتی در ایران یا تغییر یافته و بدان مراسم‌هایی افزوده و یا کاسته شده و یا به همان شکل تا کنون ادامه یافته است.
سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی مجموعه‌ای از این نشانه‌هاست که می‌تواند علاوه بر نشان دادن ارادت خاص شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) به ساحت مقدس امام هشتم(ع)، علاقه‌مندان را با پیشینه این سنت‌ها آشنا کند.

پیشینه دستورالعمل‌های نوروزی در مرکز اسناد
مجموعه‌ای ارزشمند شامل بیش از یک هزار صفحه سند مکتوب با موضوع نوروز در حرم مطهر امام رضا(ع)، در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که دوره تاریخی از عصر صفویه تا زمان حاضر را در بر می‌گیرد.
الهه محبوب؛ رئیس اداره اسناد این سازمان،  قدیمی‌ترین سند موجود با موضوع نوروز را مربوط به اواخر دوره شاه عباس اول صفوی و سال 1037 قمری عنوان می‌کند که در آن به اهدای خلعت نوروزی اشاره شده است.
دستورالعمل‌های اداری به کارکنان برای تنظیف و تهیه تدارکات برگزاری مراسم تحویل سال نو ، هزینه‌های آستان قدس از بابت اهدای البسه متبرک به مقامات دولتی، پرداخت انعام و خلعت به کارکنان آستان قدس،  چراغانی صحن‌ها و پذیرایی از سران و شخصیت‌ها در حرم مطهر امام رضا (ع) به مناسبت عید نوروز از جمله موضوعات این اسناد است.
دستور میرزا محمد شفیع-سررشته دار کل آستان قدس- به تحویلداران مبنی بر تهیه تدارکات برگزاری مراسم سال نو در رواق دارالسعاده. تاریخ: 1306 ق.، دستور نصیرالملک متولی باشی آستان قدس به نصیرالتولیه تحویلدار کل مبنی بر تحویل وجوه نقدی و روغن چراغ به دربان باشی جهت چراغانی صحن‌های قدیم وجدید در شب عید نوروز به تاریخ 1319ق، رسید پرداخت انعام توسط آستان قدس به خدام کشیک سوم از بابت عید نوروز. تاریخ: 1265 ق، رسید پرداخت انعام توسط آستان قدس به کارکنان نقاره خانه از بابت عید نوروز1267 ق، رسید پرداخت قیمت خلعت توسط آستان قدس به حاجی سیف الدوله در عید نوروز. تاریخ1281 ، دستورالعمل تنظیف حرم مطهر به مناسبت عید نوروز. تاریخ: 1307 ش، برخی از این اسناد است که به تدارکات متولیان حرم مطهر در برگزاری مراسم نوروز باستانی اشاره دارد.

عرض ارادتی از دریچه هنر
موزه‌های حرم مطهر رضوی هر ساله در ایام تعطیلات نوروز، پذيراي خيل زائران و علاقه‌منداني است كه از سراسر دنيا به اين صحن و سرا قدم گذاشته و جوياي نشانه‌هايي از سنت‌ها و عقايد مردم اين سرزمين و شيعيان هستند.
موزه‌های حرم مانند بهار که طبيعتی هزار رنگ است از موقوفه‌های با ارزش ارادتمندان به خاندان اهل بیت(ع) مملو است.
از هداياي ولي فقيه شيعيان حضرت آيت الله العظمي خامنه اي گرفته تا مدال‌هاي قهرمانان و ورزشكاران ملي، تمبرها، سكه‌ها، سفال و ظروف، نقاشي‌هاي نقاشان نامی ايران همچون استاد فرشچیان، فرش و دیگر گنجینه های ارزشمند كه علاقه و شيفتگي دوستداران اهل بيت (ع) را متبلور مي‌سازد.
مهدی قیصری نیک؛ معاون امور موزه های استان قدس رضوی از میان انبوه اثاری که زیبایی‌های فصل بهار و دعای تحویل سال را یادآور می‌شوند معرفی می کند:
یا مقلب القلوب و الابصار: تابلوی رنگ روغن روي چرم، همراه با نماد ماه‎ها و رنگ فصل‎ها، اثر: یگانه قدیریان، سبك: انتزاعی(آبستره)، ابعاد:50×60 س.م.
دعای تحویل سال: تابلوی معرق چوب بر روی زمینه مخمل مشکی، ابعاد:60×80 س.م.،  اثر: گوهر صابونیان یزدی.
تابلو معرق گل و مرغ: تکنیک معرق با ساقه گندم روی پارچه، ابعاد: 30 ×40 س.م.، اهدایی: شش‏تن از معلولین یافت آباد مجتمع رعدالغدیر.
تابلو نقاشی آبرنگ گل رز: اثر رسول شفقتی، ابعاد: 77×92 س.م.
تابلو نقاشی رنگ روغن طبیعت: اثر محسن سهیلی، سبك: ناتورالیسم، ابعاد: 110×80 س.م.
تابلو نقاشی رنگ روغن دورنمای جلگه صفی آباد مازندران: روم بوم پارچه ای، اثر محمد غفاری مشهور به کمال‏الملک، ابعاد: 100×70 س.م.
جلد لاکی روغنی با گل و برگ‎های محمدی و گل‎های لاله: اثر زهره مهانی منش، ابعاد: 17×28 س.م.
تابلوی معرق صدف گل و پرنده: اهدایی هو جین تائو؛ رئیس جمهور چین، ابعاد: 44× 100 س.م.
قالیچه محرابی درختی (درخت طوبی): ابعاد: 286 × 185 س.م.، جنس: (تار؛ پنبه، پود؛ پنبه، پرز؛ پشم)، محل بافت: کرمان، قدمت: دوره قاجار.             
تابلو نقاشی انتزاعی: سبك سمبلیسم انتزاعی، اثر ایرج اسکندری، ابعاد: 57×67 س.م.

بیان آداب عید نوروز در نسخه های خطی
در مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نسخه‌های خطی از نوروزنامه‌ها و بهاریه‌هایی وجود دارد که قدمت برخی از آنها به بیش از 400 سال می‌رسد.
ابوالفضل حسن آبادی؛ رئیس اداره مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، در این خصوص به
نوروزنامه‌ حکيم ترمذي اشاره دارد که پس از 125 سال زندگي و جستجو در علم نجوم و احکام آن، تأليف کرده است.
حکیم ترمذی در این اثر درباره پيامد وقوع نوروز و سال‌تحویل در هريک از روزهاي هفته و نشانه‌هاي هرکدام از دوره‌هاي 12سالة تقويم مغولي که هريک به نام جانوري است، بحث کرده و هفته را از روز يکشنبه آغاز کرده است.
«آداب و اعمال نوروزفارسی» اثر  میرزا احمد فاضل، خوشنویس و هنرمند نیمه دوم سده 13 هـ. ق،  «تبصرۀ الاعیاد» به زبان فارسی اثر فضل علی بیگ بن شاهوردی از فضلاء نیمه اوّل سده 12 هـ.ق، خلاصه ادعیه عمل سنه، اثر محمد القاضی بن فخرالدیّن، «ذریعۀ النجاح»، اثر سیّد محمّد صالح بن عبدالواسع بن محمّد صالح بن عبدالواسع بن میرعماد حسینی اصفهانی خاتون آبادی(1058- یا 1126 ق)، «عین المراد»، اثر حاجی محمدرضا زنده فیلی، از فضلاء امامیه نیمه سده 11هـ ق وقف شده توسط خانم سکینه محصصی، «نوروز و سال نو» اثر محمد باقر بن اسماعیل حسینی خاتون آبادی (1070-1127ق)، کتابت شده در قرن 13ق،  اهدایی محمد ایرانی مجرد، برخی از نسخی به شمار می‌رود که با محوریت نوروز و آداب و اعمال این عید باستانی کتابت شده است.
آنچه بدان اشاره شد ذره‌ای از انبوه داشته‌های میراث فرهنگی، علمی و تمدنی موجود در بخش‌های مختلف سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بود که با حفظ و حراست متداوم برای بازدید و پژوهش در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته و برای حفظ این میراث ارزشمند برای آیندگان در این مجموعه تلاش می‌شود.