مفهوم‌شناسی علم و یقین

برخی واژه ها و مفاهیم، در دانش های مختلف، دارای معانی و کاربردهای متفاوت اند و این تفاوت معناشناختی، گاهی موجب برداشت های نادرست، تفسیر به رأی و مغالطه می شود. از جمله مفاهیم پرکاربرد در گفتارها و نوشتارهای علمی و غیرعلمی، مفهوم «علم» و «یقین» است. کاربرد این گونه مفاهیم در سطح مکالمات روزمره و گفتارهای غیرعلمی، چندان مشکل و پیچیده نیست؛ اما در ساحت های تخصصی و در برخی دانش ها، دارای معنا و مفهومی متفاوت بوده و کاربردی متنوع دارد. مسئله علم و یقین، از جهات مختلفی قابل بحث و بررسی است که از لحاظ حکایت گری، واقع نمایی، ارزش و ... در دانشی به نام «معرفت شناسی» مورد بررسی و پژوهش قرار می گیرد. به عبارت دیگر، بیشترین بحث درباره علم و معرفت به حوزه معرفت شناسی اختصاص دارد؛ اما از آن جا که بحث از علم و معرفت، دارای ساحت ها و حوزه های مختلفی است که در دانش های مختلف و با رویکردهای متفاوت به آن پرداخته می شود؛ نظیر رویکرد وجودشناختی(فیلسوفانه)، عرفانی، جامعه شناختی، روان شناختی و ...؛ از این رو در کتاب مفهوم شناسی علم و یقین، به حقیقت علم و یقین در ساحت ها و رویکردهای مختلف پرداخته شده است. دو مقوله علم و یقین در عین قرابت و ارتباط نزدیکی که با یکدیگر دارند، در این کتاب به صورت مجزا و مستقل از هم بررسی می شوند؛ زیرا از جهاتی تفاوت های فراوانی با هم دارند. تفاوت در معنا و مفهوم و تفاوت در کاربرد و انواع و اقسام آن در دانش های مختلف، اقتضا می کند که هریک به صورت جدا و تفصیلی بحث شوند؛ برای نمونه، در قرآن و روایات، مفوم یقین با علم، تفاوت زیادی داشته و گاه مسئله یقین، جنبه اخلاقی و مقام معنوی پیدا می کند و تنها یک مفهوم روان شناختی یا معرفت شناختی صرف نیست.