آئین نگارش تاریخ

در سال هزار و سیصد و سیزده خورشیدی که « قانون تأسیس دانشگاه تهران » از مجلس شورای ملی می‏گذشت وزارت معارفه در نظر گرفتند که علماء و دانشمندان مجرب را که در مدارس عالیه شغل تدریس داشته و سالیان دراز ذخیره‏ی علم و تجربه اندوخته بودند به نشر فضایل وادارند و از وجود آنان نتیجه‏ای که ثابت و پایدارتر باشد، حاصل کنند. بدین جهت در تبصره 16 از آن قانون پیش‏بینی کردند که هر یک از استادان مدارس عالیه که تصدیق دکتری در دست ندارند باید رساله‏ای که تازگی داشته باشد، در فن خود تألیف کنند که مورد قبول شورای دانشگاه واقع شود و به اخذ درجه‏ی استادی در همان رشته نائل شوند و این تصدیق به منزله‏ی درجه دکتری آنان باشد. و در نتیجه این تبصره قریب سی رساله در فنون گوناگون از ادب و تاریخ و فلسفه و ریاضی و حقوق و فقه و تألیف گردید و به شورای دانشگاه تقدیم شد و زبان فارسی که باید به وسیله این قبیل تألیفات تکمیل شود، سرمایه‏ای نو یافت. که کتابِ «آئین نگارش تاریخ» استاد رشید یاسمی از جمله این تألیفات گرانبها بود که در سال 1316 انتشار یافت. این کتاب اولین تألیفی است که در این رشته به زبان فارسی نوشته شده است و قبل از آن دستورالعمل علمی و استواری برای نوشتن تاریخ در زبان فارسی وجود نداشته است. و با اینکه هفتاد و پنج سال از زمان نگارش آن می‏گذرد هنوز که هنوز است جامع‏ترین، کامل‏ترین و در عین حال موجز‏ترین تألیف است در نوع خود و در آن بدایع و ظرایفی آمده است که نه تنها برای آن روزگار، بلکه برای امروزه روز هم تازگی دارد فی المثل بحث و شرح هرمنوتیک. نویسنده که خود استاد تاریخ و مستقیماً با دانشجویان این رشته ارتباط نزدیک داشته است، و نیز علاوه بر نویسندگی و مترجمی، شاعری متجدد و نوآور است، با تألیف این کتاب، دستِ تاریخ‏پژوه مستعد را گرفته، گام به گام و پله به پله می‏برد تا به سر منزل مقصود برساند و چگونگی تألیف تاریخ را به او بیاموزاند. رساله حاوی مقدمه‏ای است از مؤلف و پنج فصل به این شرح: فصل اول: کلیات؛ فصل دوم: انتقاد تاریخی؛ فصل سوم: تدوین تاریخ؛ فصل چهارم: ساختمان تاریخ و فصل پنجم: مؤثرات تاریخی