تمدن ایرانی ـ اسلامی؛ از افول تا احیا

در مقدمه کتاب تمدن ایرانی- اسلامی آمده است در جوامع مختلف اهداف بلندمدت گوناگونی وجود دارند: در مرحله اول مستلزم وجود تفکر و اندیشه تمدن ساز و در مرحله دوم مستلزم اجرای طرح های تدوین شده می باشد. از این رو سیاست گذاری های عمومی، برنامه‏های توسعه، پیشرفت اقتصادی، سیاست خارجی نیز باید در ذیل و راستای برنامه های تمدنی قرار گیرند و نیز جامعه پذیری و به نوعی ایرانی کردن اسلام در قالب مذهب تشیع، بزرگترین نماد ساختار اجتماعی ایرانیان در طول تاریخ کهن خود به حساب می آید. به رغم آنکه ایران همواره مورد تهاجم اقوام و ملل گوناگون قرارداشته، نه تنها هیچ گاه به طورکامل در آنها حل نشده، بلکه همواره عناصر فرهنگی خویش را نیز به بیگانگان بخشیده است. اگرچه پس از فروپاشی شاهنشاهی ساسانی در نیمه قرن هفتم میلادی، اعراب پیش از دویست سال بر ایران حکومت راندند و به رغم آنکه مردم ایران اسلام آوردند و مذهبی را پذیرفتند که آداب نیایش و کتاب مقدس آن به عربی بود، با این حال نه تنها عرب نشدند، بلکه در گسترش و قوام تمدن اسلامی نیز نقشی بسزا ایفا کردند. حال این پرسش می آید که چرا ایرانیان، همانند مردم عراق، سوریه و مصر که هر سه از تمدنی کهن و پیشرفته نیز برخوردار بودند، زبان عربی را جانشین زبان خود نساختند و هویت تازی را برنگزیدند؟ این پرسش ها را می توان در باره تهاجم نظامی و استیلای مغول ها و ترکان بر ایران نیز مطرح کرد و درنهایت به دنبال پاسخی فراگیر بود. کتاب تمدن ایرانی – اسلامی شامل پنج فصل است: در فصل نخست، به طرح دیدگاه ها و نظریه های فرهنگ و تمدن و آراء و عقاید اندیشمندانی نظیر ابن خلدون، اسوالد اشپنگلر، ویکو، هردر، هگل، توین بی، و هانتینگتون پرداخته است و در فصل دوم، به تمدن ایرانی اسلامی و مظاهر علمی، فرهنگی، هنری و آنچه در اندیشمندان و متفکران بزرگی نظیر فردوسی، فارابی، ابن سینا، ابوریحان بیرونی، غزالی، خواجه نظام الملک، خواجه نصیرالدین طوسی و مانند آنها متجلی گشته است و در فصل سوم علل افول تمدن ایرانی اسلامی را از سه منظر ذهنی، فرهنگی، اقتصادی و «عوامل خارجی» مورد بررسی قرارداده و در فصل چهارم نیز به مرور ایده ها و طرح های تمدن سازانه ای پرداخته که از سوی متفکران و اندیشمندان و حکمرانان ایرانی در دو وجه «مذهبی-غیرمذهبی» ارائه شده است و در فصل آخر به بررسی راهکارهای داخلی و خارجی احیای تمدن ایرانی-اسلامی پرداخته بود. کتاب تمدن ایرانی-اسلامی از افول تا احیا توسط آقای شعیب بهمن نگاشته شده و در سال 1391 توسط نشر تیسا در تهران به چاپ رسیده است.