خلیج فارس در گذرگاه تاریخ

     خلیج فارس همواره و در طول تاریخ منطقه ای کلیدی، مورد توجه و درگیر در فراز و نشیب حوادث بوده است، این دریای نیلگون پیدایش و افول ملت ها، تمدن ها و امپراتوری های گوناگون را شاهد بوده، ظهور ادیان مختلف و شورش ها، کشتارها، انقلاب ها را دیده و بر مسند نشستن و حکمرانی بزرگانی وطن پرست یا جیره خوارانی مزدور (در کتاب خلیج فارس در گذرگاه تاریخ پیرامون برخی از آن ها می خوانیم) را از سر گذرانده است و اکنون در جنوب ایران استوار و برقرار است و بزرگ ترین ثروت های جهان را در خود جای داده است.
گزیده ای از کتاب:
     در همان موقعی که بحران خلیج فارس در نتیجه تصادم انگلیس با دو کشور ایران و مصر به منتهی درجه شدت خود رسیده بود، «پالمرستون» وزیر امور خارجه وقت بریتانیا در اوایل سال 1838 اعلام داشت که «ما موظف هستیم خلیج فارس را تحت تسلط نیروهای دریایی خود درآوریم، به طوری که هیچ نفوذ دیگری قادر به رقابت با ما نباشد. ولی در عین حال عملی ساختن این منظور نباید از لحاظ مادی برای ما گران تمام شود». بدین ترتیب محور سیاست حکومت هند نسبت به خلیج فارس که جلوگیری از هرگونه تماس میان شیخ نشین های این خلیج با دول بزرگ خارجی باشد، تاکید و تایید گردید و به منظور عملی ساختن این سیاست، دولت انگلیس صلاح دید که جدا ساختن شیخ نشین های خلیج فارس از یکدیگر و تحت اختیار کشیدن آنها مفید است که به تدریج و با انعقاد پیمان های مختلفی صورت پذیر گردد. این نکته را هم سیاست بریتانیا در نظر گرفت که به هر اندازه قلمرو شیخ نشین ها کوچک تر باشد، به همان نسبت زمینه وضع آنها برای سلطه و نفوذ وی مناسب تر و مساعدتر خواهد گردید. سر اینکه قلمرو ساحل عربی خلیج فارس تا حال کوچک و محدود مانده و مشایخ آن با یکدیگر متحد نشده اند همین امر است چه اگر این امارت های کوچک به صورت متحدی درآیند و بزرگ شوند. البته موجودیت مهمی را تشکیل خواهند داد که اداره اش مشکل و مانند سایر حکومت ها دعوی استقلال تام و تمام خواهد کرد.
    قبلا گفته شد که موافقت نامه هایی که میان روسای قبایل ساحل بی طرف خلیج و بریتانیا منعقد گردید. بی اینکه دولت نامبرده هزینه های هنگفتی را متحمل گردد، در حفظ امنیت خلیج فارس موثر واقع شد. هنگامی که انگلیسی ها در مارس 1842 تصمیم گرفتند، جزیره خارک را تخلیه کنند «روبرکسون» نماینده انگلیس که نسبت به منطقه ی خلیج فارس موفق نشد که روسای قبایل را از تجدید تعهدات خود بازدارد، طی مراسله ای به حکومت بمبئی توصیه نمود که در نحوه تمدید قراردادهای سالیانه تجدید نظر به عمل آورد و در عوض یک عهدنامه دائمی که هرگونه نزاع و زد و خورد دریایی را اعم از رسمی و غیررسمی، در خلیج فارس تحریم کند. بین آنها و دولت انگلیس به امضاء برسد، ولی مقامات انگلیسی از بیم اینکه مبادا عقد یک چنین عهدنامه ای بارسنگینی را به بودجه آن دولت تحمیل کند. اظهار نظر نمودند که یک چنین قراردادی باید نحوه دائمی نداشته باشد و برای مدتی که محدود به ده سال گردد، صورت گیرد و در صورت بروز نتایج رضایت بخش، عنوان دائمی پیدا کند…