جغرافیا و نفوس خراسان درعصر ناصری

یکی از وجوه اهمیت خراسان تاریخی، وسعت و گوناگونی سرزمینها و نواحی آن بوده؛ سرزمینهایی که جلوه های فرهنگی و انسانی بسیارداشته و اندیشه های فراوانی را در دوره های مختلف سبب شده است.کتاب پیش رو تعدادی از رساله های منحصر به فرد و ارزشمند درباره جغرافیا و تعداد نفوس شهرها، دهات، مزارع و حتی طوایف و ولایات مختلف خراسان است که پس از سال 1290 تا 1300ق در عهد ناصرالدین شاه فراهم شده است. محققان به خصوص تاریخ نگاران محلی برای مستند سازی پژوهش هایشان در عهد قاجار ناگزیرند که از این گزارش ها استفاده کنند. در کتاب پیش رو نام آبادی چه اشتباه و چه صحیح، در جلو همان آبادی در داخل پرانتز گنجانده شده و اگر اشتباهی در نام رخ داده، شکل صحیح آن در زیرنویس بر اساس آمار نامه ها و فرهنگهای جغرافیایی، درج گردیده است. شایان یادآوری ست که بعضی از ولایات عصر ناصری دو کتابچه دارد؛ یک کتابچه شامل نام آبادی، موقعیت جغرافیایی ، آب و هوا و طرز معیشت هر آبادی را بر اساس نام سرپرست خانه وار با تعداد اناث و ذکور آن را در بر می گیرد. مصحح برای فهم بیشتر اوضاع سیاسی خراسان در عصر ناصری و نیز تحولات تقسیمات سیاسی خراسان از ابتدا تا عصر حاضر، در فصل نخست کتاب، مطالبی همراه با نقشه آورده و در ادامه گزارشی از کتابچه های مجموعه ناصری داده است. فصل دوم متن کتابچه های جغرافیا و نفوس خراسان است. در آخر فهرستی از لغات و اصطلاحات متن کتابچه ها که به نظر متروک می نماید، همراه با معانی آنها و نیز منابع و مآخذ مورد استفاده در کتاب درج گردید