اسناد 400 ساله فرش‌های حرم مطهر رونمایی شد
به گزارش گنجینه رضوی، الهه محبوب؛ رئیس اداره اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در مراسم رونمایی از این اسناد که در شرکت فرش آستان قدس رضوی واقع در کنه‌بیست برگزار شد، حرم مطهر را مجموعه‌ای گویا از هنر فرش عنوان کرد و تجمیع موزه تخصصی فرش، اسناد و شرکت فرش رضوی را تداوم دهنده معرفی این هنر ایرانی دانست.
وی تصریح کرد: مرکز اسناد رضوی با گنجینه‌ای بالغ بر 13 میلیون برگ سند، اسناد شرکت‌های وابسته را جمع‌آوری می‌کند تا جریان حرکت 500 ساله کتابخانه رضوی در حفظ و نگهداری اسناد آستان قدس رضوی ادامه پیدا کند.
700 سند با موضوع فرش
زهرا فاطمی مقدم؛ مسئول امور ارزشیابی اسناد در این جلسه از قدیمی‌ترین اسناد فرش‌های حرم مطهر امام رضا(ع)، باقدمت بیش از400 سال سخن گفت که همواره نقش مهمی در تکمیل زیبایی بصری فضای داخلی حرم مطهر رضوی و نیز تامین آسایش زائران و مجاوران ایجاد کرده است.
وی افزود: استفاده از فرش در حرم مطهر قدمت دیرین دارد که با ایجاد تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفویه و گسترش فضای اماکن متبرکه و افزایش تعداد زائران، فرش‌های این بارگاه منور نیز بیشتر شد.
وی به توضیحی پیرامون اسناد رونمایی شده پرداخت و گفت: در مرکز اسناد کتابخانه آستان قدس رضوی بیش از 700 سند با موضوع فرش‌های حرم مطهر وجود دارد که قدیمی‌ترین آن مربوط به 423 سال پیش است.
فاطمی مقدم، به محتوای این سند که در سال 1021 هجری قمری نوشته شده اشاره کرد که در آن به پیشکشی چند تخته قالی قائنی از سوی شاه عباس صفوی برای قسمت‌های مختلف اطراف مضجع مبارک پرداخته است.
از دیگر اسناد فرش، سند سال 1022 هجری قمری بود که وی به آن اشاره کرد و آن را قدیمی‌ترین سندی خواند که مسائل تامین و تهیه فرش برای حرم امام رضا علیه‌السلام در آن مندرج شده است.
وی اظهار کرد: در این سند بنا به نیاز اعلام شده توسط خواجه صالح؛ فراش حرم، 9 عدد جاجیم برای اندرون حرم، به مبلغ 4 تومان و 4210 دینار بافته و اجرت آن به مبلغ 4800 دینار به جاجیم باف پرداخت شده است.
این کارشناس همچنین از دیگر راه‌های تأمین مفروشات حرم و اماکن متبرکه وقف و نذر را عنوان کرد و گفت: قدیمی‌ترین سندی که به این موضوع اشاره دارد به سال 1113 هجری قمری برمی‌گردد که به وقف نمد کُرک الوان توسط زائری قائنی اشاره دارد. تلاش مجموعة آستان قدس رضوی برای حفاظت و نگهداری صحیح از فرش‌های این مکان مقدس موضوع دیگری است که در اسناد به آن پرداخته شده است.نامه ظهیرالاسلام حسینی؛ متولی‌باشی آستانه در دوره قاجار، به اداره تعمیرات آستان قدس رضوی به‌منظور تجهیز و آماده‌سازی اتاقی به‌عنوان فرشخانه در صحن قدیم(انقلاب اسلامی‌کنونی) برای نگهداری از فرش‌ها از جمله این اسناد است که وی در این جلسه به توضیحی پیرامون آن پرداخت.
هویت تاریخی که به آن بی‌مهری شده است
دکتر حمید کارگر؛ مدیر عامل شرکت فرش آستان قدس رضوی نیز به عنوان دیگر سخنران این برنامه به تحولات شرکت فرش آستان قدس رضوی در 4 دهه گذشته اشاره کرد.
وی گفت: میراث فرهنگی این سرزمین قطعاً تخته و خشت نیست، در واقع دانشمندان، علما، پهلوانان، خرده فرهنگ‌ها و همه آنچه در قالب صنایع دستی به ما ارث رسیده مجموعه اتفاقاتی هستند که هویت و تاریخ فرهنگ ما را شکل داده‌اند.
کارگر به تاریخچه‌ای از کشف فرش پازیریک با قدمت 2500 سال اشاره کرد و گفت: براساس مستنداتی پژوهشگران غربی این فرش را متعلق به ایران دانستند اما در کشور کار پژوهشی برای این میراث ارزشمند تاریخی صورت نگرفته است.
وی اظهار کرد: در کشورهای ارمنستان، آذربایجان و ترکیه کتابهای بسیاری را منتشر کردند تا بتوانند این تخته فرش را به خود منسوب کنند و برای خود هویت بسازند در حالیکه ما به راحتی از کنار آن گذر می‌کنیم.
کارگر، کتاب دو جلدی اسناد فرش منتشر شده توسط مرکز اسناد ریاست جمهوری را نمونه‌ای از کار پژوهشی ارزشمند در زمینه فرش معرفی کرد که از سال ۱۲۹۲ دوره قاجار، اسناد فرش ایران در آن جمع‌آوری شده است.
درایت گذشتگان که فرش ایران را مانا کرد
مدیر عامل شرکت فرش آستان قدس رضوی همچنین به سفر شخصی خود به ملکی در کرمان اشاره داشت که اسناد بسیار ارزشمندی از فرش در محیط بسیار نامطلوب در آن جمع آوری شده بود.
وی به برخی از اسناد ارزشمند موجود در میان این مجموعه فرسوده اشاره کرد که در برخی از آن به تدابیری خصوص تجارت‌های داخلی و خارجی پیرامون فرش، جلوگیری از صادرات فرش‌های معیوب، وجود پرونده سابقه قالیبافان در سال ۱۳۲۸ و امریه‌هایی که برای مدیر بازرگانی در ماموریت‌های خارج از کشور برای او تنظیم شده بود پرداخته شده است.
حمیدکارگر همچنین به سرمایه‌گذاری کلانی قریب به نصف منافع شرکت فرش ایران برای تبلیغ طی سده گذاشته اشاره کرد که اسناد آن در این مجموعه متروک به چشم می‌خورد.
وی در ادامه به توضیحاتی پیرامون تاسیس و فعالیت شرکت تهیه و تولید فرش آستان قدس رضوی در تاریخ ۲۳ اسفند ماه ۱۳۶۰ به صورت سهامی خاص و ثبت تجاری لوگوی شرکت در سال 82 اشاره کرد و افزود: این اسناد از انتخاب نام تا تامین اعتبار از تلاشی حکایت دارد که اکنون پس از 4 دهه فعالیت ثمرات و نتایج آن مشهود است.
در ادامه این مراسم فیلمی کوتاه و صامت از مراسم کلنگ زنی شرکت فرش در سال 61 با حضور رئیس جمهور وقت آیت الله خامنه‌ای به همراه مرحوم طبسی به نمایش گذاشته شد.