فضائل امیرالمومنین در حافظه منابع مکتوب گنجینه رضوی

به گزارش گنجینه رضوی، بخشی از این میراث بیان کننده فضائل امیرالمومنین علی (ع) و سیره علوی است که میان منابع مختلفی همچون کتب خطی و چاپ سنگی، اسناد تاریخی، اشیای موزه ای، نشریات ادواری می توان آن را یافت.

منابع کهن
در مرکز نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی کتب خطی نفیسی پیرامون امام علی (ع) وجود دارد که برخی از آنها آثار وی از جمله خطبه ها و سخنان و احادیث ایشان است و برخی از آنها آثار وابسته به ایشان و پیرامون فضایل و مناقب امام علی (ع) است که در حال حاضر 590 نسخه خطی با این موضوعات وجود دارد.
از جمله آثار نفیس این کتابخانه می توان به کتاب شریف نهج البلاغه اشاره کرد که مجموعه ای از خطبه ها، نامه ها و سخنان امیرالمؤمنین (ع) است که توسط شریف رضی گردآوری شده است.
در این کتابخانه 157 نسخه خطی از نهج البلاغه، ترجمه و شروح آن به زبانهای عربی و فارسی وجود دارد که قدیمترین نهج البلاغه این کتابخانه به خط نسخ محمد بن محمد بن احمد نقیب در صفر 544 در سبزوار در 174 برگ کتابت شده است.
از دیگر آثار نفیس منسوب به امام علی (ع) دعای سیفی یا حرز یمانی است که از ادعیه معروف روایت شده از امام علی (ع) است و خواندن آن دارای آداب مخصوص است . قدیم ترین نسخه خطی دعای سیفی موجود در کشور در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شود که به خط نسخ در ربیع الثانی 613 در طابران طوس در 27 برگ کتابت شده است.
از دیگر نفایس خطی پیرامون امام علی (ع) نسخه خطی غرر الحکم و درر الکلم تألیف عبدالواحد بن محمد آمدی از علمای قرن ششم هجری است که احادیث فراوانی از حضرت امیر (ع) را مشتمل است که قدیمترین نسخه خطی آن در کتابخانه های ایران در این کتابخانه نگهداری می شود که به خط نسخ مشکول در قرن هفتم هجری در 269 برگ کتابت شده است.
همچنین در این کتابخانه نسخه های خطی نفیس دیگری در فضایل و مناقب حضرت علی (ع) وجود دارد که از جمله می توان به کتب خطی کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین تألیف علامه حلی، مشارق انوار الیقین حافظ رجب برسی، حمله حیدری، العمده ابن بطریق و مناقب مرتضوی اشاره نمود.  

یکهزار 750 نسخه چاپ سنگی حافظ مناقب امام علی(ع)
در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی 54500 کتاب چاپ سنگی نگهداری می‌شود که از این بین، در حدود 1750 کتاب مرتبط با زندگانی، وقایع، مناقب، روایات و توصیه‌های حضرت علی(ع)، است که گاه به صورت کتابی مستقل و گاه در بابی مجزا به این موضوعات پرداخته‌اند. این آثار غالباً به زبان فارسی و عربی و گاه اردو، در دو کانون اصلیِ هند و ایران در فاصلۀ سال‌های 1260ق تا 1350ق منتشر شده‌اند.
 ازجمله این آثار می‌توان به نهج‌البلاغه و شروح آن، شرح ديوان اميرالمؤمنين(ع)، اثبات الوصيه لعلي بن ابي‌طالب(ع)، مناقب آل ابيطالب(ع)، مناقب المرتضوي العلوي، احکام عدالت علويه، المناقب و الفضايل، الفین، صفین، شرح خطبه شقشقيه، شرح خطبه طتنجيه، خصايص وحي‌المبين في مناقب اميرالمؤمنين(ع)، سيف الواعظين و الذاکرين في غزوات اميرالمؤمنين(ع)، صد کلمه قصار مولانا اميرالمؤمنين(ع)، غرر الحکم و درر الکلم، نص الجلي في امامه علي(ع)، ارشاد القلوب في فضائل اميرالمؤمنين (ع)، علم اليقين در فضائل اميرالمؤمنين(ع)، شرح الاربعين في فضايل اميرالمؤمنين(ع)، فصول العليه في المناقب المرتضويه، ذوالفقار علي(ع) بر اعداء اصحاب نبي، حمله حيدري، حکايت و معجزات اميرالمؤمنين (ع)، مولود حرم، مقصود کعبه، تاجدار کعبه، غديريه و سرور الشيعه اشاره کرد.

13 رجب در اسناد
اسناد تاریخی آرشیو مرکز اسناد آستان قدس رضوی، بخش دیگری از منابع مکتوبی است که در میان آن اسنادی وجود دارد که به برپایی مراسم ولادت باسعادت حضرت علی(ع) را در بارگاه مطهر رضوی در گذشته‌های دور اشاره می کند.
قديمي‌ترين سند این آرشیو با موضوع مراسم جشن ولادت خجسته حضرت علی(ع) به اواخر دوره صفویه و سال 1124 هجري قمری بر مي‌گردد كه در آن به برگزاری میهمانی و پذیرایی اشاره شده است.
از جمله این اسناد می‌توان از دو سند « دستور متولی باشی آستان قدس به دربان باشی کل مبنی بر مفروش نمودن ایوان طلای نادری و چراغانی هر دو صحن قدیم و جدید جهت برگزاری مجلس سلام به مناسبت میلاد حضرت علی (ع) در سال 1297 قمری.» و « هزینه های تهیه شربت و شیرینی برگزاری مراسم جشن میلاد حضرت علی(ع) در حرم مطهر  در سال 1288 قمری» را نام برد.
در این اسناد، عنوان برخی شغل‌های مرتبط با برگزاری این جشن‌ها نیز بیان شده و دستوراتی که توسط متولی باشی یا نایب التولیه به تحویل‌داران کل یا دربان باشیان جهت برپایی مراسم ميلاد حضرت علی(ع) داده شده است که در اسناد به چشم‌ می‌خورد.

9 هزار منبع مطالعاتی با محوریت امام علی(ع)
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی به عنوان بزرگترین گنجینه جهان اسلام در کنار کتب خطی و چاپ سنگی، اسناد تاریخی، اشیای موزه ای، نشریات ادواری بیش از 700 هزار منابع چاپی را در اختیار دارد.
از بین منابع چاپی موجود در کتابخانه مرکزی رضوی بیش از 9 هزار منبع مطالعاتی با محوریت امام علی(ع)، سیره علوی و سایر موضوعات مرتبط وجود دارد که یاری گر محققان در فعالیت های پژوهشی آنان است.