رونمایی از نسخه خطی «حلیه‌المتقین» اثر علامه مجلسی در کتابخانه حرم مطهر رضوی
به گزارش گنجینه رضوی، این مراسم رونمایی، صبح سه‌شنبه 30 مرداد 1403، با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در محل اتاق کنفرانس کتابخانه مرکزی این آستان مقدس برگزار شد.
محمدباقر مجلسی معروف به «علامه مجلسی»، از علمای بزرگ و مشهور در قرن یازدهم هجری است که تألیفات ارزشمند و بسیاری به زبان‌های عربی و فارسی، از وی به‌جای مانده است.
در مرکز نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، 2 هزار و 200 نسخه خطی از آثار علامه مجلسی وجود دارد که یکی از این نسخه‌های نفیس، «حلیه‌المتقین» به شماره 2004 است و در این مراسم رونمایی شد.
این نسخه در سوم جمادی‌الثانی سال 1080، به خط نستعلیق بر روی کاغذ نخودی کتابت شده است و از نظر تاریخ کتابت، سومین نسخه خطی حلیه‌المتقین در کتابخانه‌های ایران، به شمار می‌آید.
این اثر موجود در مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی در 324 برگ 17 سطری نوشته و با تیماج عنابی، مجلد شده و توسط میرزا رضا نائینی در مرداد سال 1311 به کتابخانه این آستان ملکوتی، وقف شده است.
مؤلف این کتاب را به درخواست جمعی از دوستانش در 14 باب و یک خاتمه به رشته نگارش درآورده است. موضوعات آن نیز مربوط به آداب و سنن همچون آداب لباس پوشیدن، آداب خوردن و آشامیدن، آداب حجامت و آداب سفر، است.
در مجموع، 220 نسخه خطی از کتاب حلیه‌المتقین، در کتابخانه‌های ایران نگهداری می‌شود که از این تعداد، 87 نسخه خطی آن در کتابخانه آستان قدس رضوی وجود دارد.
تدوین اولین کتاب دعا برای عامه مردم
محمد وفادار مرادی، محقق و کارشناس کتابهای خطی نیز در این مراسم اظهار کرد: درباره علامه مجلسی سخن گفتن، سهل و ممتنع است؛ چون از یک سو، شهرت وی عالم‌گیر است و از سوی دیگر، مورد تضارب‌آراء بین نویسندگان و بزرگان قرار دارد.
وی ادامه داد: علامه مجلسی، فرزند محمدتقی مجلسی(مجلسی اول)، صاحب کتاب «روضه‌المتقین» است و در روستای «مجلس» اصفهان متولد شده است. وی از محضر علمای بزرگی کسب علم و فیض کرده که پدرش، از جمله این علما به‌شمار می‌آید.
وفادار مرادی گفت: در بیش از 20 نسخه خطی از آثار مؤلفان و علما در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی و کتابخانه‌های منتسب به این آستان ملکوتی، دست‌خط علامه مجلسی به چشم می‌خورد.
وی ضمن معرفی منتخبی از آثار علامه مجلسی، افزود: این عالم برجسته، اولین فردی است که فارسی‌نویسی معارف، احکام، آداب و سنن را انجام داده و توانسته پلی بین مردم کوچه و بازار و علما و فقها ایجاد کند. به عبارتی، با نوشتن کتابهای فارسی، علوم احادیث را بین عموم مردم، رواج داده است.
این کارشناس کتابهای خطی بیان کرد: همچنین، اولین کتابچه دعا و زیارت برای استفاده آحاد افراد جامعه توسط علامه مجلسی تدوین شده است. وجود بیش از 400 نسخه خطی از کتاب «زادالمعاد» در کتابخانه آستان قدس رضوی نیز روایتگر این امر است که این اثر علامه مجلسی، مورد استفاده عموم مردم قرار گرفته است.
مؤلف اولین دایره‌المعارف جامع شیعه
وی با تأکید بر اینکه علامه مجلسی، نسخه‌های نفیس خطی را در اصفهان جمع‌آوری کرده بود، گفت: همچنین این عالم برجسته، بزرگترین حوزه تدریس و استنساخ آثار را تأسیس کرده و توانسته شاگردان بسیاری را در حوزه استنساخ تربیت کند.
وفادار مرادی ادامه داد: از دیگر اقداماتی که علامه مجلسی برای اولین بار انجام داده بود، می‌توان به وارد کردن بانوان به فعالیت در حوزه تألیف همچون «آمنه بیگم» و تألیف کتاب «بحار‌الانوار»، اولین دایره‌المعارف جامع شیعه، اشاره کرد.
وی افزود: درحقیقت، علامه مجلسی، اولین عالم پرکاری است که به منابع شیعه پرداخته است و در 73 سال عمر خود، بیش از 100 کتاب تألیف کرده که امری اعجاب‌انگیز است. به عبارتی، در کثرت و تنوع تألیفات نیز اولین مؤلف شناخته‌شده در بین علمای شیعه است.
این محقق نسخ خطی خاطرنشان کرد: دراین‌میان، باوجود خدمات و برکات بسیار علامه مجلسی، وی بیش از سایر علمای شیعه مورد هجوم قرار گرفته و تهمت‌های بسیاری توسط روشنفکران داخلی و خارجی به وی وارد شده است.