برگزاری نشست «آسیب‌شناسی تاریخ شفاهی دفاع مقدس و مقاومت در خراسان رضوی»
به گزارش گنجینه رضوی، این نشست تخصصی به‌عنوان اولین پیش نشست چهارمین همایش ملی «تاریخ شفاهی دفاع مقدس و مقاومت» به همت کمیته اسناد و مدارک دفاع مقدس و با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، ایثارگران و پژوهشگران حوزه تاریخ شفاهی دفاع مقدس، سوم مهرماه 1403، در تالار شیخ بهایی در ساختمان سازمان علمی و فرهنگی این آستان مقدس، برپا شد.
اهمیت پرداختن به لایه‌های پنهان دوران دفاع مقدس
در این نشست، سردار حسینعلی یوسفعلی‌زاده، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خراسان رضوی، اظهار کرد: دفاع مقدس، از عرصه‌هایی بود که امکان انسجام افراد از اقشار مختلف جامعه را حول یک هدف مشترک فراهم کرد. بنابراین می‌توان تمام گروه‌های اجتماعی، فکری و مطالعاتی را در این حوزه به اشتراک گرفت.
وی ادامه داد: برای ثبت خاطرات شفاهی و ضبط دوران دفاع مقدس، باید از تمام ظرفیت‌های داوطلبانه و انقلابی مردم استفاده کرد، اما کار تخصصی را باید با بهره‌گیری از نیروهای متخصص انجام داد.
یوسفعلی‌زاده با اشاره به استقبالی که در سال‌های اخیر از کتابهای ادبی دوران دفاع مقدس با تکیه بر مادرانه‌ها شده است، گفت: این دوران، لایه‌های پنهانی در چارچوب خانه‌هایی با کیلومترها فاصله از خط مقدم جبهه دارد که خواندنی‌تر از کتابهای خط مقدمی است.
لزوم استفاده از اطلاعات ایثارگران
در ادامه، جواد قاصد نظامیان، مدیر دانشنامه و مرکز اسناد و مدارک دفاع مقدس استان خراسان رضوی در این نشست ضمن بیان تعریف عملیاتی دفاع مقدس، ویژگی‌ها و شاخص‌های فرهنگ دفاع مقدس، گفت: روایت صحیح و دقیق دفاع مقدس، یک وظیفه مهم برای انتقال ارزش‌های دفاع مقدس به نسل‌های آینده است.
وی با اشاره به اینکه تاریخ شفاهی، یکی از شیوه‌های پژوهش در تاریخ است که به شناسایی و شرح وقایع رویدادها و حوادث تاریخی خاص براساس شنیده‌ها و مشاهدات مربوط به آن رویداد و واقعه تاریخی خاص می‌پردازد، افزود: دراین‌میان، گرفتن تاریخ شفاهی و ثبت و ضبط خاطرات ایثارگران دفاع مقدس، یکی از روش‌های استفاده از گنج بی‌پایان جنگ است.
قاصد نظامیان در ادامه به بیان اهداف نشست‌های تخصصی تاریخ شفاهی دفاع مقدس و همچنین اهداف این نشست پرداخت و تصریح کرد: ایثارگران، خالقان صحنه‌های دفاع مقدس هستند و اطلاعات این دوران در اذهان آنان وجود دارد و هر آن ممکن است این اطلاعات به‌دلایل مختلف از جمله فراموشی، طول زمان، فوت شدن و...، از دست برود. بنابراین، ثبت تاریخ شفاهی این دوران ضروری است و نباید منتظر ماند.
ضرورت توجه به ارکان سند شفاهی
همچنین حسین نصرالله زنجانی، پژوهشگر و نویسنده در نشست حاضر با طرح پرسش‌هایی همچون چگونه می‌توان مصاحبه‌های مؤثری در ثبت تاریخ شفاهی انجام داد، بیان کرد: نگاه تاریخ شفاهی بیشتر به سند است. دراین‌میان، توجه به ارکان سند شفاهی همچون شخص یا نهاد بوجود آورنده سند، اهمیت خاصی دارد.
وی با تأکید بر لزوم شناخت راوی واقعه تاریخی توسط محقق تاریخ شفاهی، گفت: این محقق با توجه به شناخت راوی می‌تواند سؤالات خاصی را مد نظر قرار دهد. متأسفانه، در انجام بسیاری از مصاحبه‌ها به‌دلیل عدم شناخت درست راوی، با کلی‌گویی مواجه می‌شویم.
زنجانی از زمان و مکان به‌عنوان دیگر ارکان یک سند تاریخ شفاهی یا سند مکتوب نام برد و افزود: ذکر زمان وقوع واقعه، زمان انجام مصاحبه و زمان پیاده‌سازی مصاحبه، همگی مهم است. اشاره به مکان وقوع حادثه و مکان تولید سند نیز اهمیت دارد.
معرفی نقاط ضعف موجود
در ادامه، ابوالفضل حسن‌آبادی، مدیر مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی با اشاره به سابقه فعالیت‌های پژوهشی خود در حوزه تاریخ شفاهی در این آستان مقدس و...، در تبیین آسیب‌شناسی نهادهای مؤثر در تاریخ شفاهی دفاع مقدس خراسان رضوی، اظهار کرد: ایران، بیشترین حمایت‌های رسمی و حکومتی در حوزه ثبت تاریخ شفاهی جنگ را در دنیا دارد.
وی با تأکید بر ضرورت ورود به عرصه بین‌المللی در حوزه تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس گفت: وجود مراکز نظامی، دانشگاهی و آرشیوی در استان خراسان رضوی، ظرفیت‌های بالایی را در این حوزه در استان ایجاد کرده است.
همچنین حسن‌آبادی با نگاهی به سابقه فعالیت‌های تاریخ شفاهی در خراسان رضوی، از فقدان هدف‌گذاری جمعی، کندی انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، امکان پایین دسترس‌پذیری به منابع و نبود آرشیو متمرکز، غلبه نگاه نظامی در تاریخ شفاهی، آمار پایین پژوهشگران دانشگاهی، به‌عنوان برخی از نقاط ضعف در فعالیت‌های این حوزه نام برد.
وی با بیان اینکه آمار دقیقی از میزان مصاحبه‌های انجام شده در حوزه تاریخ شفاهی دفاع مقدس در استان و کشور وجود ندارد، بر لزوم تغیبر نگاه گسترده در این حوزه در کشور تأکید کرد.
گستردگی تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس
همچنین علی علی‌مددی، مسئول حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس سپاه در این نشست تخصصی، بیان کرد: تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس، حوزه بسیار گسترده و بی‌پایانی است.
وی بر ضرورت شفاف‌سازی مأموریت‌های حوزه تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس در استان خراسان رضوی، اهمیت ساختار و پشتیبانی خوب، لزوم تقویت کارکردها و نقش‌ها، همچنین تقسیم کار مجدد برای رسیدن به اهداف و...، تأکید کرد.
گفتنی است، در بخش پایانی دویست و هجدهمین برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی نیز تنی چند از پژوهشگران حوزه تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس به بیان فعالیت‌ها و مشکلات خود در این حوزه پرداختند. کلیپی نیز در این برنامه به‌مناسبت بزرگداشت هفته دفاع مقدس، پخش شد.