لزوم صیانت از نسخ خطی و چاپ سنگی مدارس حوزه علمیه کشور

به گزارش گنجینه رضوی، ابوالفضل حسن‌آبادی در این‌خصوص در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: کتابخانه آستان قدس رضوی به‌دلیل اهمیت صیانت از میراث دانشی علما و اهمیت نگهداری و باززنده‌سازی کتابخانه‌های علما و مدارس علمیه، اهتمام ویژه‌ای به نگهداری امانی نسخ خطی مدارس علمیه داشته است. 
وی ادامه داد: دراین‌راستا، این کتابخانه تا سال 1401 توانسته در مجموع، 1341 نسخه خطی و 1437 نسخه چاپ سنگی به‌صورت امانی از مدارس علمیه دریافت کند. از جمله این مدارس می‌توان به مدرسه علمیه عباس‌قلی‌خان، مدرسه علمیه سلیمانیه مشهد، مدرسه علمیه امام صادق(ع) طبس، مدرسه علمیه گلشن نیشابور، مدرسه علمیه کاشمر، مدرسه موسی بن جعفر(ع) و مدرسه علمیه امام صادق(ع) چالوس، اشاره کرد.
مدیر مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی گفت: در سال 1402 نیز با تأکید تولیت آستان قدس رضوی بر تعامل و همکاری با حوزه علمیه خراسان، طرح گردآوری، شناسائی و احیاء نسخ خطی در دستور کار قرار گرفت. 
وی افزود: در همین راستا، در سال 1402 در تعامل مستقیم با مدیریت عالی حوزه علمیه خراسان و با هدف شناسایی نسخ خطی و سنگی، باززنده‌سازی کتابخانه‌های قدیمی مدارس علمیه و معرفی جنبه‌های مختلف اهمیت محتوایی این آثار، شروع شد.
حسن‌آبادی تصریح کرد: به منظور اجرای این طرح، مدارس علمیه به‌صورت جداگانه و حضوری توسط کارشناسان مورد بررسی قرار گرفت. 
وی گفت: به‌این‌ترتیب، در سال 1402، در مجموع 282 نسخه خطی و 1494 نسخه چاپ سنگی از مدارس هراتی تربت حیدریه، فاطمه الزهرا(س) مشهد، مدرسه فخریه سبزوار، مدرسه اهل بیت(ع) سبزوار، مدرسه جعفریه زهان و مدرسه سلیمانیه مشهد، به صورت امانی دریافت شد.
مدیر مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی بیان کرد: در ادامه انجام این طرح، در سال 1403 و تا آبان‌ماه، 144 نسخه خطی و 260 نسخه سنگی از مدرسه حبیبیه و 243 نسخه خطی از مدرسه معصومیه(س) در بیرجند نیز دریافت شده است. 
وی افزود: تمامی فرآیندهی آرشیو نسخ خطی شامل شناسایی و فهرست‌نویسی نسخ خطی و سنگی، ایجاد دفاتر جداگانه ثبت، تهیه تصویر دیجیتال و اقدامات اولیه مرمتی درباره این نسخ امانی در حال انجام است و به‌زودی به اتمام خواهد رسید.
همچنین حسن‌آبادی گفت: نسخ برخی از مدارس علمیه که از واگذاری نسخ خطی خود خودداری کرده‌اند، از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. این نسخه‌ها تحویل فرد خاصی نیز نیست و فقط از آن‌ها نگهداری می‌شود. از طرف دیگر، علی‌رغم ارزش محتوایی نسخه‌ها در زمینه میراث فکری شیعه، این آثار از دسترس محققان خارج شده است.
وی تأکید کرد: بنابراین در راستای حفظ نسخ خطی موجود در مدارس علمیه و امکان بهره‌مندی اهل علم و پژوهش از این آثار، ضروری است تا برنامه اساسی در‌این‌خصوص در کشور اجرا شود. بی‌تردید، در بیشتر مدارس علمیه، مکان مناسبی برای نگهداری این آثار خطی وجود ندارد. 
گفتنی است، آستان قدس رضوی از گذشته دور به عنوان مأمنی برای نگهداری میراث مکتوب مطرح بوده است. وجود نسخ خطی از اواخر قرن یکم هجری قمری تا زمان حال، بیانگر ارادت علاقه‌مندان به حضرت رضا(ع) در قالب وقف فرهنگی بوده است. امروزه نیز مرکز نسخ خطی آستان قدس رضوی با دارابودن بیش از 90 هزار نسخه خطی در موضوعات مختلف ادبی، مذهبی، پزشکی، تاریخ علوم و...، در زمره یکی از بزرگترین مراکز میراثی در دنیا محسوب می‌شود.