رونمایی از نسخه خطی «سفینه اشعار قدما» در کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی

به گزارش گنجینه رضوی، این مراسم رونمایی به مناسبت روز بزرگداشت رودکی سمرقندی، پدر شعر فارسی، با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و اهل علم و پژوهش، چهارم دی‌ماه 1403، در اتاق کنفرانس کتابخانه مرکزی این آستان مقدس، برگزار شد.
در این کتابخانه دواوین، مجموعه‌ها و سفینه اشعار شاعران مختلف زبان و ادب فارسی نگهداری می‌شود که یکی از نسخه‌های خطی ادبی این کتابخانه، سفینه اشعار قدما به شماره 58637 است. 
این مجموعه نفیس شامل اشعار مختلف از شاعران زبان و ادب فارسی همچون سنایی غزنوی، سلمان ساوجی، مولوی، رودکی، شیخ محمود شبستری و...، است.
اشعار رودکی سمرقندی در برگ‌های 47 و 48 این مجموعه کتابت شده است. فهرست اسامی شعرا نیز در ابتدای نسخه در چند برگ نوشته شده است. 
این نسخه به خط نستعلیق مختلف السطر سه ستونه در 219 برگ(اوراق جدول‌بندی به طلا و تحریر به سیاهی)، در قرن یازدهم هجری قمری کتابت و با تیماج یکلا به رنگ قهوه‌ای در قطع بیاضی، مجلد شده است. این نسخه خطی سفینه اشعار قدما، توسط این سازمان در شهریورماه سال جاری از علی طهماسبی، خریداری شده است.

تبیین اخلاق در مکتب رودکی
در این مراسم، محمد وفادار مرادی، محقق و کارشناس نسخ خطی با اشاره به اینکه سخن گفتن درباره رودکی سمرقندی(244-329 قمری)، سهل و ممتنع است، اظهار کرد: رودکی آنچنان بر تارک تاریخ ادبیات ما فروزان است که سخن گفتن درباره این شاعر برجسته، تکرار است. دراین‌میان، از آنجایی‌که زندگی و اشعار رودکی در هاله‌ای ابهام و ناآشکار است، سخن گفتن از وی سخت است. 
وی با تأکید بر تأثیرات بسیاری که رودکی بر شاعران پس از خود گذاشته است، گفت: این شاعر در پایان عمر خویش توسط دربار سامانی کور می‌شود، البته برخی معتقدند که رودکی از بدو تولد، نابینا بوده است. 
استاد وفادار مرادی ادامه داد: رودکی خدمات ارزشمند بسیاری در حوزه تاریخ ادبیات، فرهنگ و تمدن ما انجام داده چنان‌که می‌توان به نظم کلیله و دمنه، نظم سندبادنامه و انتقال خط پهلوی به خط فارسی امروز، اشاره کرد. این سه اقدام کافی است که وی را پدر شعر فارسی، بنامیم. 
وی به پژوهش‌های بسیاری که بر روی سبک و تحلیل اشعار رودکی انجام شده، اشاره و اضافه کرد: سبک شعر رودکی همچون دیگر شاعران قرن چهارم هجری قمری، ساده و بی‌تکلم بود. در واقع، در شعرهای وی الفاظ ساده، خالی از تصنع و نزدیک به فهم بود. 
در ادامه این کارشناس نسخ خطی با خوانش منتخبی از اشعار رودکی به مباحث اخلاقی در شعر این شاعر کهن فارسی پرداخت و گفت: ضرورت مبارزه با نفس، نفی شرک، گذر زمان و عبرت‌آموزی از تاریخ، توصیه به محبت و مهرورزی و وجود حزن و غم در مسیر رسیدن به کمال، از جمله نکات اخلاقی است که در اشعار این شاعر نهفته است. 
همچنین وی تصریح کرد: آرامگاه رودکی در تاجیکستان قرار دارد، اما از آنجایی که این آرامگاه در روستایی در نزدیک مرز ازبکستان و دور از مرکز قرار دارد، غریب افتاده است. 

ضرورت شناخت منابع اشعار رودکی 
در ادامه این مراسم، سید امیر منصوری، کارشناس نسخ خطی آستان قدس رضوی با محوریت ضرورت شناخت منابع اشعار رودکی، به بیان مطالبی از جمله وضعیت شعر در عصر رودکی، شخصیت برجسته رودکی در روزگار خویش، دفاتر شعری رودکی، سیر تاریخی دیوان رودکی، شواهد شعری در لغت‌نامه‌ها و شواهد فنون بلاغی، پرداخت.
همچنین وی با تأکید بر اینکه تمامی دواوین اشعار رودکی که امروز وجود دارد، پس از سال 1000 هجری قمری کتابت شده است، گفت: در دوره صفوی(قرن یازدهم هجری)، برخی افراد اشعار رودکی را گردآوری کردند تا از آن برای پیدا کردن هویت زبان فارسی یا سنگ بنای این زبان استفاده کنند. 
منصوری با اشاره به منتخبی از پژوهش‌های انجام شده در حوزه اشعار رودکی همچون کار پژوهشی مرحوم سعید نفیسی، به محققان پیشنهاد کرد تا با بررسی بیش از یک هزار بیت شعری که از رودکی باقی مانده و دسته‌بندی آن‌ها و معرفی نسخ خطی که این اشعار در آن‌ها آمده است، پیکره شعر رودکی را تهیه کنند. 
وی درخصوص نسخه خطی سفینه اشعار قدما که در این مراسم رونمایی شد نیز خاطرنشان کرد: نام شاعران به ترتیب تاریخی در ابتدای این اثر آمده، از این‌رو این جُنگ شعری، از اهمیت خاصی برخوردار است.