عدم صحت خبر درج شده در کتاب تاریخ طبری درباره فرش «بهارستان»

به گزارش گنجینه رضوی، این نشست با حضور سید محسن هاشمی، مدرس و پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع، مهدی قیصری‌نیک، معاون موزه‌ها و گنجینه‌های فرهنگی آستان قدس رضوی و همچنین جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد این آستان مقدس، دوشنبه، 24 دی‌ماه 1403 در محل نگارخانه موزه رضوی، برپا شد. 
هاشمی در این نشست علمی، اظهار کرد: بر اساس خبری مربوط به سال 16 هجری قمری که در تاریخ طبری ذکر شده است، فرش معروف بهارستان که در کاخ ساسانیان بوده، پس از فتح مدائن توسط «سعد بن ابی وقاص» به مدینه فرستاده شده است تا خلیفه دوم درباره آن تصمیم‌گیری کند. 
این پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع، گفت: طبق این منبع تاریخی، فرش بهارستان، فرشی در ابعاد 30 در 30 مترمربع بوده که در آن سنگ‌های قیمتی کار شده بوده است. بنابراین، فرش نفیس و بزرگی بوده تا جایی که سعد بن ابی وقاص نتوانسته است بر روی آن قیمت بگذارد. 
وی افزود: بر طبق این خبر، فرش بهارستان در نهایت با مشاوره امام علی(ع) و به دستور خلیفه دوم به قطعات کوچک تقسیم و بین مسلمانان توزیع شده است. 
در ادامه هاشمی با ذکر سؤالاتی همچون «وضعیت راویان این خبر در تاریخ طبری چگونه بوده است؟»، «چرا تمامی مورخان بعد از طبری، آن را به نقل از وی و عیناً یا با کمی تغییر، نقل کرده‌اند؟»، «این فرش بزرگ و سنگین و گران‌قیمت چگونه از مدائن به مدینه یعنی فاصله یک‌هزار و 500 کیلومتری منتقل شده است؟» و «وقتی این فرش وارد شهر مدینه شده است، در مجلس خلیفه چه افراد دیگری حضور داشتند؟»، درستی این خبر را زیر سؤال برد.

استفاده از منابع مختلف اطلاعاتی 
وی با اشاره به اینکه خاورشناسان نیز بر مبنای خبر تاریخ طبری درباره این فرش اعلام نظر کرده‌اند، گفت: دراین‌راستا، به بررسی منابع تاریخی قبل از تاریخ طبری از جمله منابع ایرانی همچون شاهنامه و منابع اسلامی پرداختم که در هیچ‌کدام از این منابع درباره فرش بهارستان و انتقال آن به مدینه، خبری ذکر نشده بود. 
این مدرس حوزه تاریخ اسلام و تشیع افزود: همچنین علاوه بر منابع تاریخی، منابع حدیثی، کلامی و فقهی را نیز بررسی کردم که در آن‌ها نیز به چنین خبری اشاره نشده بود. 
وی بیان کرد: «سیف بن عمر» و «عمیر بن عبدالملک»، دو راوی خبر تاریخ طبری نیز بررسی شدند که دراین‌میان، مشخص شد که هیچ‌کدام از این دو بنیان‌ خبری طبری، منبع درست و قابل اعتمادی نیستند. به‌طور مثال، سیف بن عمر، آبرویی در تاریخ ندارد و مورخان صحت اخبار وی را مورد تردید قرار داده‌اند. 
هاشمی گفت: در منابع تاریخی مربوط به شهرهایی که در مسیر انتقال فرش بهارستان قرار گرفته بودند، نیز اطلاعاتی درباره انتقال چنین فرش بزرگ و نفیسی، ذکر نشده است. از طرف دیگر، این پرسش مطرح است که چنین فرشی که در آن سنگ‌های قیمتی وجود داشته و سنگین بوده، چگونه حمل شده است؟ 
وی افزود: همچنین در این خبر تاریخ طبری ذکر شده که امام علی(ع) در محضر خلیفه دوم حضور داشته است. ‌بی‌تردید این امر نیز بر طبق منابع اطلاعاتی موجود، درست نیست. از طرف دیگر، درباره سایر افرادی که در محضر خلیفه بودند، در این خبر یا سایر منابع، اطلاعاتی وجود ندارد. 
این پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع ادامه داد: همچنین منبع تاریخی درباره اینکه چه کسی این فرش بزرگ و ارزشمند را به قطعات متعدد تقسیم کرده است یا این قطعات چه سرانجامی پیدا کردند، وجود ندارد. 
هاشمی گفت: در هیچ کدام از منابع معاصر و قبل از دوران طبری نیز اطلاعاتی درباره این خبر وجود ندارد و پس از طبری نیز هر مورخی درباره فرش بهارستان، مطلبی در کتاب خود مطرح کرده، به نقل از تاریخ طبری بوده است. 
وی خاطرنشان کرد: بنابراین، براساس مطالعات و بررسی‌هایی که دراین‌باره انجام دادم که در قالب مقاله نیز در مجله علمی- پژوهشی «مکتب نرجس» به چاپ رسیده است، می‌توان نتیجه گرفت که این خبر ذکر شده در تاریخ طبری، درست نیست.