برپایی نشست «دریای پارس در شاهنامه» در کتابخانه حرم رضوی

به گزارش گنجینه رضوی، این نشست به همت کتابخانه تخصصی جغرافیای سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و با حضور زهرا دلپذیر، پسادکتری زبان و ادبیات فارسی، مدرس دانشگاه و مدیر مسئول پایگاه خبری تخصصی «آوای شاهنامه» و جمعی از کارشناسان، محققان و مراجعان سازمان، پنجشنبه، 11 اردیبهشت‌ماه 1404، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی این آستان مقدس، برگزار شد. 

بررسی پیشینه خلیج فارس
در بخش نخست این نشست، زهرا دلپذیر با محوریت پیشینه خلیج ‌فارس، گفت: خلیج ‌فارس، گهواره تمدن‌های بزرگ مشرق زمین و یکی از کهن‌ترین دریاهایی است که انسان متمدن، شناخته است. 
این مدرس دانشگاه افزود: البته تاریخ دقیق و روشنی درباره تمدن کرانه‌های خلیج ‌فارس وجود ندارد، اما آثار باستانی بر جای مانده در مناطق ساحلی این دریا، حکایت از وجود یک تمدن چند هزار ساله دارد. 
وی همچنین به بررسی پیشینه خلیج ‌فارس در دوره‌های تاریخی اعم از مادها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان، پرداخت و بر قدرت دریایی ایران و اهمیت بنادر آن در گذشته، تأکید کرد.

معرفی اسناد و نقشه‌های تاریخی 
دلپذیر در بخش دوم نشست، بیان کرد: در تمامی نقشه‌های کهن، نام خلیج ‌فارس ثبت و در کتاب‌های مورخان و جغرافی‌دانان به آن اشاره شده است چنان‌که در سنگ نبشته دو هزار و پانصدساله داریوش بزرگ هخامنشی، از خلیج ‌فارس با نام دریایی که از فارس می‌آید یا سر می‌گیرد، یاد شده است. 
وی با اشاره به ذکر نام خلیج‌ فارس با عناوین «خلیج ‌پارس»، «بحر ‌الفارس» و «بحر العجم» در آثار مورخان و جغرافی‌دانان دوره اسلامی، به معرفی منتخبی از مستندات تاریخی اعم از سند و نقشه با محوریت خلیج ‌فارس، پرداخت.

ردپای دریای پارس در داستان‌های شاهنامه
 مدیر مسئول پایگاه خبری تخصصی «آوای شاهنامه» در بخش دیگر نشست با تأکید بر اینکه شاهنامه به دو بخش «اساطیری حماسی» و «تاریخی» تقسیم‌بندی می‌شود، گفت: در بخش اساطیری حماسی این اثر برجسته فردوسی، نامی از خلیج ‌فارس نیامده است، اما به کشتیرانی ایرانیان در دریای پارس، اشاره شده است.
وی با خوانش بیت‌هایی از شاهنامه فردوسی با محوریت «پادشاهی کیکاووس، جنگ هاماوران» و «پادشاهی کیخسرو»، ادامه داد: در بخش تاریخی شاهنامه، خلیج‌ فارس با نام «دریای ‌پارس» آمده است. به‌طورمثال، در داستان «کرم هفتواد»، نکات تاریخی بسیاری نهفته است و در بیت‌های مرتبط با این داستان، دریای پارس، ذکر شده است. 
دلپذیر، ضمن روایت داستان کرم هفتواد، برخی از بیت‌های این داستان شاهنامه را خواند:
«ببین این شگفتی که دهقان چه گفت   بدانگه که بگشاد راز از نهفت// به شهر گجاران به دریای پارس   چه گوید ز بالا و پهنای پارسی// یکی شهر بد تنگ و مردم بسی   ز کوشش بدی خوردن هر کسی». 
وی تصریح کرد: در شاهنامه فردوسی، واقعیات تاریخی و گذشته سرزمین ایران، منعکس شده است چنان‌که قرائن تاریخی موجود در شاهنامه مرتبط با خلیج فارس را می‌توان با اسناد جغرافیایی، تطبیق داد. 

نام‌گذاری روز خلیج فارس در تقویم کشور
این مدرس دانشگاه همچنین گفت: عبارت جعلی خلیج عربی نیز، در نخستین دهه‌های قرن بیستم میلادی توسط انگلیسی‌ها به‌ویژه پس از ملی شدن صنعت نفت ایران، رایج شده است. همچنین در نقشه‌های قدیمی، نامی با عنوان خلیج عربی وجود داشته، اما مربوط به مکان دیگری در ناحیه دریای سرخ کنونی، بوده است. 
وی با تأکید بر اینکه خلیج‌ فارس، یکی از نمادهای هویت ملی ایران است و باید آن را پاس نگه داریم، خاطرنشان کرد: دهم اردیبهشت‌ماه، سالروز اخراج پرتقالی‌ها از تنگه هرمز با رشادت امام قلی‌خان، والی فارس در دوره صفوی، در سال 1384، به‌عنوان روز خلیج فارس در تقویم رسمی کشور، نام‌گذاری شد. 
در بخش پایانی نیز تنی چند از استادان دانشگاه حاضر در نشست بر ضرورت نهادینه کردن نمادهای ملی کشور همچون نام خلیج فارس، در میان نسل جوان و آینده این مرز و بوم، تأکید کردند.